Էջ:Հայկական Սովետական Հանրագիտարան (Soviet Armenian Encyclopedia) 3.djvu/573

Տամալսարանի գլխավոր մասնաշենքը (1922)։ 1923-ին կից գործել է բանվորա–կան ֆակուլտետը (բանֆակ)։ ՏՍԽՏ ժողկոմխորհի 1923-ի հոկտ․ 20-ի որոշ– մամբ ժողովրդական համալսարանը վեր–անվանվել է «ՏՍԽՏ պետական համալ–սարան»։ 1930-ին Ե․ հ–ի ֆակուլտետնե–րի հիմքի վրա Երևանում կազմակերպվել են պոլիտեխնիկական, գյուղատնտեսա–կան, բժշկական, կոոպերատիվ–տնտեսա– գիտական և մանկավարժական ինստ–նե– րը։ 1933-ին Ե․ հ․ վերաբացվել է հինգ ֆա–կուլտետներով (ֆիզիկամաթեմատիկա– կան, պատմա–բանասիրական, մանկա–վարժական, տնտեսագիտական և բնագի–տական)։ 1934-ին մանկավարժական ֆա–կուլտետի հիման վրա ստեղծվել է հայկա–կան մանկավարժական ինստ–ը։ Բացվել են քիմիական, երկրաբանա–աշխարհա– գրական, կենսաբանական (1934), իրավա–բանական (1935) ֆակուլտետները։ 1936-ին պատմագրականը բաժանվել է պատմության ն բանասիրականի, 1945-ին երկրաբանա–աշխարհագրականը՝ երկրա–բանականի և աշխարհագրականի։ 1945-– 1953-ին գործում էր միջազգային հարաբե–րությունների ֆակուլտետը։ 1957-ին Երե– վանի ռուսական մանկավարժական ինստ–ը միացել է Ե․ հ–ին, ստեղծվել են ռուսական բանասիրական և արտասահ–մանյան լեզուների ֆակուլտետները (1962-ին նրանց հիմքի վրա հիմնադրվել է Երևանի Վ․ Բրյուսովի անվ․ ռուսաց և օտար լեզուների մանկավարժական ինստ–ը)։ 1959-ին ֆիգիկամաթեմատիկա– կան ֆակուլտետը բաժանվել է ֆիզիկա–յի և մեխանիկա–մաթեմատիկականի։ 1964-ին բացվել է ապրանքագիտության և առևտրի էկոնոմիկայի, 1968-ին՝ արևելա–գիտության, 1975-ին՝ ռադիոֆիզիկայի և ռուսաց լեզվի ու գրականության ֆակուլ–տետները։ 1975-ին տնտեսագիտական, առևտրի էկոնոմիկայի և ապրանքագիտու–թյան ֆակուլտետների հիմքի վրա ստեղծ–վել է Երևանի ժողովրդական տնտեսու–թյան ինստ–ը։ 1974–75 ուս․ տարում Ե․ հ․ ուներ 15 ֆակուլտետ՝ պատմության, բանասիրա–կան, ռուսաց լեզվի և գրականության, իրավաբանական, արևելագիտության, ֆի–զիկայի, ռադիոֆիզիկայի, քիմիական, կենսաբանական, երկրաբանական, աշ–խարհագրական, բուևերի մաթեմատիկայի ու մեխանիկայի դասախոսների որակավոր–ման բարձրացման և ղեկավար աշխա–տողների ու մասնագետների տնտեսա–գիտական գիտելիքների բարձրացման, արտասահմանյան քաղաքացիների հա–մար՝ նախապատրաստական։ Ուսման տևողությունը ցերեկայինում 5, երեկո–յան և հեռակա բաժիններում 6 աարի Է։ Կադրեր է պատրաստում 29 մսանագի– տությունների գծով։ Ունի 89 ամբիոն, 123 կաբինևտ ու լաբորատորիա, աստղա–դիտարան և այլ հիմնարկներ։ Աղյուսակ Jsfe 1 Ե․ հ–ի ֆակուլտետների և ու սա–հողների թվի աճը 192 0–7 6-ի ն Ե, հ–ում սովորում են նաև արտասահ–մանյան երկրների մի շարք ազգություն–ների և սփյուռքահայ ուսանողներ։ Տամալսարանում դասախոսել են ակա–նավոր գիտնականներ ու մանկավարժներ Տ․Մանանդյանը,Մ․ Աբեղյանը, Տ․ Աճաո–յանը, Գ․ Ղավւանցյանը, Ա․ Տերաերյանը, Ս․ Ներսիսյանը, Գ․ Չուբարյանը, Գ․ Էդիլյանը, Թ․ Ավդալբեգյանը, Ց․ խան* զադյանը, Վ․ Ռշտունին, ՍՍՏՄ ԳԱ ակա–դեմիկոսներ Վ․ Տամբարձումյանը, Ի․ Ալիխանյանը, Ա․ Արզումանյանը, Մ․ Չայլախյանը, Ա․ Թախթաջյանը, ԱՍՏՄ ԳԱ թղթակից–անդամներ՝ է․ Տասրաթ– թյանը, Ա․ Ալիխանյանը, Ս․ Մերգելյանը և ուրիշներ։ 1924–76-ին տվել է 31․591 շրջանավարտ; Ե․ հ–ում են սովորել ՄՍՏՄ ԳԱ ակադեմիկոս Մ․ Չայլախյանը, ՍՍՏՄ ԳԱ թղթակից–անդամներ է․ Տասրաթյա– նը, Ս․ Մերգելյանը, ՏՍՍՏ ԳԱ ակադե–միկոսներ՝ Ա․ Շահինյանը, Մ․ Զրբաշյա– նը, Գ․ Ղարիբյանը, Գ․Դավթյանը, Վ․Գուլ– քանյանը, Վ․ Ղազարյանը, Ա․ Նալբանդ– յանը, Ա․ Բաբայանը, Մ․ Ներսիսյանը, Ա․ Տովհաննիսյանը, Գ․ Ղարիբջանյանը, Լ․ Խաչիկյանը, Գ․ Ջահուկյանը, Ա․ Ղա–րիբյանը, Գ․ Սևակը։ Տամալսարանի Աղյուսակ №2 Ե․ հ–ի դասախոսական կազմի աճը շրջանավարտներից են գրողներ Ն․ Զար– յանը, Ս․ Տարոնցին, Տ․ Շիրազը, Ս․ Կա– պուսփկյանը, Պ․ Սևակը, Վ․ Դավթյանը։ ՏՍՍՏ ԳԱ հիմնադիր կազմի (1943) 23 իսկական անդամ–ակադեմիկոսներից 12-ը Ե․ հ–ի պրոֆեսորներ էին։ ՏՍՍՏ ԳԱ ակադեմիկոսներից և թղթակից–անդամնե– րից 34-ը, ԳԱ Նախագահության 13 ան–դամներից 7-ը համալսարանի շրջանա–վարտներ են։ 1928–75-ին ասպիրանտու–րան պատրաստել է 1450 գիտական աշ–խատող։ 1974–75 ուս․ տարում սովորում էր 173 ասպիրանտ։ Ե․ հ–ում գիտահետա–զոտական աշխատանք է կատարվում հա–յագիտության, մաթեմատիկայի, ֆիզի–կայի, մեխանիկայի, քիմիայի, երկրաբա–նության, կենսաբանության և այլ գիտու–թյունների բնագավառում։ 1959-ից գործում է գիտահետազոտական սեկտորը, որն ընդգրկում է մի շարք պրոբլեմային գիտա*- կան լաբորատորիաներ, հայագիտական կենտրոնը։ Գործում են տիեզերական ճա–ռագայթների և միջուկային ֆիզիկայի (1955), ռադիացիոն ֆիզիկայի (1968-ից), պոլիմերային պրոցեսների կինետի–կայի և պոլիմերների ֆիզիկա–քիմիա– կան հատկությունների ուսումնասիրման (1959), էլեկտրոնային հաշվիչ մեքենանե–րի և կառավարվող մեքենաների (1959, 1963-ից ՏՍՍՏ ԳԱ–ի և համալսարանի միացյալ հաշվողական կենտրոն), կիսա–հաղորդիչ և էլեկտրատեխնիկական նյու–թերի ֆիզիկայի (1959), ցիտոլոգի այ ի (1963), տեխնիկական կենսաքիմիայի (1963), պինդ մարմնի ֆիզիկայի (1964) և հայագիտական հետազոտությունների (1969) գիտահետազոտական լաբորատո–րիաները, երկրի արհեստական, ինչպես նաև տիեզերական արբանյակևերի դի–տումների և լուսանկարահանումների կա–յանը (1959)։ 1922-ից համալսարանում գոր–ծում է ուսանողական գիտական ընկերու–թյունը (ՈւԳԸ), որն ունի 22 բաժանմունք (1976)։ Տամալսարանն ունի գրադարան, ևրաաարակչություն (1922-ից)։ 1925-ից հրատարակում է «Գիտական տեղեկագիր» (1934–62-ին՝ «Աշխատություններ», «Գի–տական աշխատություններ», «Գիտական աշխատությունների ժողովածու»)։ 1967-ից հրատարակվում է հասարակական գիտու–թյունների առանձին տեղեկագիր՝ «Բան–բեր Երևանի համալսարանի։ 1940-ից լույս է տեսնում «Ուսանողական գիտա–կան տեղեկագիր» (1940–63-ին՝ «Ուսա–նողների գիտական աշխատությունների ժողովածու», այնուհետև «Ուսանողների գիտական ընկերության աշխատություն–ներ», 1965-ից՝ «Երիտասարդ գիտաշխա–տող», 1, 2 համարները՝ «Տողվածների ժողովածու»), 1967-ից «Երևանի համալ–սարան» (լրատու)։ 1924-ից հրատարակ–վում է բազմատիրաժ թերթ (տես ՀԵրե– վանի համալսարան»)։ Բյուրեղների հետազոտման լաբորատորիայում