կան–նկարագրական խոսքի, ն՝ երկխո–սության մեջ։ Զեղչվել կարող են նախա–դասության բոլոր անդամները, օրինակ՝ «Ու՛մ եք հանձնարարել նախագծի կազ–մումը» նախադասության մեջ զեղչված է դուք ենթական։ Այդ ևարցի պատասխանը կարող է արտահայտվել տարբեր չափի Զ․ ունեցող նախադասություններով, ա․ Նախագծի կազմումը հանձնարարել ենք Տակոբյանին, բ․ Տանձնարարել ենք Տակոբյանին, գ․ Տակոբյանին։ Վերջին տարբերակից երևում է» որ հատկապես երկխոսության մեջ Զ․ կարող է այնպիսի չափերի հասնել, որ նախադասությունը այլնս չպահպանի իր կառուցվածքային սովորական տեսքը, սակայն ճիշտ կա–ռուցված խոսքում, եթե պահպանված են Զ–ման կանոնները, միտքը լինում է հաս–կանալի։ Ս․ Աբրահամյան
ԶԵՂՉՈՒՄ ՍՈՒՐՀԱԿՆԵՐԻ, վարկային գործառնության ձն բուրժուական պետու–թյուններում, իրականացվում է բանկերի կողմից մուրհակների գնմամբ՝ մինչև դրանցով վճարման ժամկետի լրանալը։ Առևտրական բանկերը ն բանկային գրա–սենյակները զեղչման տոկոս ևն գանձում մուրհակով սահմանված գումարից։ Զեղչ–ված մուրհակը բանկին իրավունք է տա–լիս, մուրհակի վճարման ժամկետը լրա–նալուն պես, մուրհակատուից բռնագան–ձել նրա անվանական գումարը։ Բանկը կարող է զեղչել մուրհակը նաև այլ՝ սո–վորաբար էմիսիոն բանկում (վերազեղ–չում), որին ն անցնում է մուրհակատուից մուրհակի անվանական գումարը բռնա–գանձելու իրավունքը։ Զ․ մ․ նպաստում է կապիտալի մուրհակային ձևից դրամա–կանի վերաճելու պրոցեսին՝ արագացնում կապիտալի շրջապտույտը։ Արդ․ վե–րելքի շրջանում, սպեկուլյատիվ գործառ–նության լայն տարածում գտնելով, այն պարունակում է գերարտադրական ճըգ– նաժամերի խորացման լուրջ վտանգ։ ՍՍՏՄ–ում մուրհակային շրջանառու– вдш&Ъ վնգացել է 1930–31-ի վարկային ռեֆորմով։ «&ԵՍԼ8Ա Ի ՎՈԼՏՍ» («Земля и воля»– հող և ազատություն), հեղափոխական գաղտնի ընկերություն Ռուսաստանում։ Ստեղծվել է 1861-ի վերջերին։ «Զ․ ի վ․»-ի ստեղծման ոգեշնչողն էր Ն․ Գ․ Չեռնի– շնսկին, նախաձեռնողները՝ Ն․ Ա․ և Ա․ Ա․ Սեռնո–Սոլովևիչները, Ն․ Ն․ Օբրուչևը, Վ․ Ս․ Կուրոչկինը ն ուրիշներ, որոնք կապված էին Ա․ Ի․ Գերցենի և Ն․Պ․ Օգարյովի հետ։ «Զ․ ի վ․» ֆեդերացիա էր, որը միավորում էր Պևտերբարգի, Մոսկ–վայի, Կազանի, Պերմի, Սարատովի հեղափոխական խմբակները։ Ընկերու–թյան կարևորագույն խնդիրն էր գյուղա–ցիական ապստամբության նախապատ* րաստությունը։ «Զ․ ի վ․» որպես նախ–նական ծրագիր ընդունել էր Ն․ Պ․ Օգար–յովի «Ի՛նչ են հարկավոր ժողովրդին» կոչ–հոդվածի դրույթները, հողը հանձնել գյուղացուն, ստևղծել գյուղացիական ինք–նավարություն և այլն։ Կազմակերպության անդամները տարածում էին հեղափոխա–կան կոչեր, գաղտնի գրականություն, թռուցիկներ, լույս ընծայվեց «Սվոբոդա» («Свобода») թերթիկի 2 համար, «Զ․ ի վ․» («Земля и вoля»j ամսագիրը։ 1862-ի կե– սին Ն․ Գ․ Չեռնիշևսկու, Ն․ Ա․ Սեռնո– Սոլովնիչի և այլ զեմլյավոլյականնեբի ձերբակալումը չքայքայեց ընկերությունը։ 1862-ի վերջին «Զ․ ի վ․»-ին միացավ Ա․ Ա․ Պոտեբնիի ղեկավարությամբ Լեհաստա–նում ստեղծված ռուս, ռազմա–հեղափոխա– կան կազմակերպությունը։ 1863-ին ընկե–րության գործունեության մեջ կարևոր տեղ գրավեցին Լեհաստանում, Լիտվա– յում, Բևլոռուսիայում բռնկված ապստամ–բությունների հետ կապված հարցերը։ 1864-ի սկզբին, Ռուսաստանում հեղա–փոխական իրադրության անկման պայ–մաններում, սկսվեց «Զ․ ի վ․»-ի ճգնաժա–մը։ Գարնանը ընկերությունը լուծարքի ենթարկվեց։
ՋԵՍԼՅԱՁԿԱ (Սամոյլովա) Ռոզալիա Սա– մոյլովնա [կուսակցական ծածկանունները՝ Դեմոն, Օսիպով, 20․3(1․4)․1876, Կիև – 21․1․1947, Մոսկվա], սովետական պետա–կան և կուսակցական գործիչ։ ՄՄԿԿ ան–դամ 1896-ից։ Եղել է ՌՍԴԲԿ II (1903) և III (1905) համագումարների պատգամա–վոր։ 1903-ին կոպտացիոն կարգով մըտ– ցըվել է կուսակցության ԿԿ։ 1905-ին եղել է ՌՍԴԲԿ Մոսկվայի կոմիտեի, 1909-ին՝ Բաքվի կուսակցական կազմա–կերպության քարտուղարը։ Բազմիցս ձեր–բակալվել է։ 1918-ին եղել է VIII և XIII բանակների քաղբաժինների պետ, Ղրիմի ազատագրումից հետո (1920-ի նոյեէ/բեր)' ՌԿ(բ)Կ Ղրիմի մարզկոմի, 1922–23-ին' Մոսկվայի Զամոսկվորեչիեի շրջկոմի քարտուղար, 1926–33-ին՝ ԲԳՏ, ապա հաղորդակցության ճանապարհների ժող–կոմատների կոլեգիաների անդամ։ Զ․ կուսակցության VIII, XI–XVIII համա–գումարների պատգամավոր Էր, XVIII-ում (1939) ընտրվել է ՏամԿ(բ)Կ ԿԿ–ի ան–դամ։ 1939–43-ին եղել է ՍՍՏՄ ԺԿՍ–ի նախագահի տեղակալ։ Զ․ ՍՍՏՄ I–II գումարումների Գերագույն սովետի դե–պուտատ Էր։ Պարգնատրվել է Լենինի եր–կու և Կարմիր դրոշի շքանշաններով։ ձԵՍՇՁԻՆԱ, Իվան IV-ի օրոք ռուսական պետության տարածքի հիմնական մասը (Մոսկվա կենտրոնովյ, որը ներգրավված չէր օպրիչնինայի* մեջ։ Զ–ի մեջ մտել են պերմյան և վյատսկյան քաղաքները, Ռյա– զանը, Ստարոդուբը, Վելիկիե Լուկին, Տվերը, Վլադիմիրը ևն։ Որոշ շրջաններ (Կոստրոմայի գավառը, Նովգորոդի առև– տըրական մասը ևն) գտնվել ևն մերթ օպրիչնինայի, մերթ Զ–ի մեջ։ Միննույն գավառի սահմաններում շերտամիջվում էին Զ–ի ն օպրիչնինայի հողերը։ Մոսկվա– յում կային օպրիչնինայի մեջ մտնող փո–ղոցներ։ Զ․ կառավարել են Բոյարական դուման և հին տերիտորիալ պրիկազնե– րը։ Ունեցել է իր առանձին գնդերը։ Գրկ– տես Օպրիչնինա հոդվածի գրականու–թյունը։ &ԵՍՈ ԱՎՃԱԼԱՅԻ ՀԻԴՐՈԷԼԵԿՏՐԱԿԱ–ՅԱՆ Վ․ Ի․ Լենինի անվան (ԶԱԳԷՍ), վրացական հիդրոէներգետի–կայի առաջնեկը։ Կառուցվել է Քուռ գետի վրա, Մցխեթա քաղաքի մոտ, Տ․ Մելիք– Փաշանի նախագծով հ ղեկավարությամբ։ Շինարարությունն սկսվել է 1923-ին։ ՏԷԿ–ի առաջին հերթը գործարկվել է 1927-ին, լրիվ հզորությամբ՝ 1938-ին։ ձԵՄՈ ՒԵՎԻ, գյուղ Աբխազական ԻՍՍՏ Գագրայի շրջանում, շրջկենտրոնից 8 կմ արևելք։ Բնակչությունը՝ հայեր, աբխազ–ներ, վրացիներ։ Կոլտնտեսությունն զբաղվում է ցիտրուսային կուլտուրաների և ծխախոտի մշակությամբ, այգեգործու–թյամբ։ Ունի հայկական տարրական դպրոց։ Տայերը եկել են Սամսունի շըր– ջանից, 1915-ին։ &ԵՄՈ ՄԱՃԱՐԱ, հայաբնակ գյուղ Աբ–խազական ԻՍՍՏ Գուլրիփշի շրջանում, շրջկենտրոնից 23 կմ հյուսիս–աբևելք։ Կոլտնտեսությանն զբաղվում է ծխախո–տի, թեյի, եգիպտացորենի մշակությամբ, այ գեգործությամբ, շերամապահությամբ, մևղվաբ ուծությամբ, անասնապահու– թյամբ։ Ունի վրացական ութամյա և հայ–կական տարրական դպրոցներ։ Տայերը ևկել են Սամսունի և Օրդուի շրջաններից, 1897-ին։ &ԵՄՍՏՎՈ (ռուս, земство), տեղական ինքնավարության մարմիններ Եվրոպա–կան Ռուսաստանի մի շարք նահանգնե–րում․ ստեղծվել են 1864-ի զեմստվային ռեֆորմի համաձայն։ Զ–ի միջոցով ցա– րիզմը վւորձում էր միապետական կարգը հարմարեցնել զարգացող կապիտալիզմի պահանջներին։ Զ–ում տիրապետող դիրք էին գրավում կալվածատերևրը․ բուրժ․ տարրևրը (տնատերեր, գործարանատե–րեր, վաճառականներ, հոգևորականներ, կուլակներ) նրանցում ուժեղանում էին կապիտալիզմի զարգացման համեմատ։ Զ–ի գործունեությունը աշխուժացավ 1890- ական թթ․, երբ այնտեղ մեծ ազդեցություն ձեռք բևրեց «երրորդ տարրը»՝ ծառայող մտավորականությունը (ուսուցիչներ, բժիշկներ, գյուղատնտեսներ նն)։ 1890-ին հրապարակվեց զեմստվոյական նոր կա–նոնադրություն (գործեց մինչն 1917)։ 1905–07-ի հեղափոխությունից հետո, երբ Զ–ները բացահայտորեն դրսնորեցին իրենց հակահեղավւոխական բնույթը, կա–ռավարությունը Զ․ ևաստատեց լքի շարք արևելյան, բելոռուս, և ուկր․ նահանգնե–րում։ 1914–18-ի առաջին համաշխարհա–յին պատերազմից առաջ Զ․ կային Եվրո–պական Ռուսաստանի 43 նահանգներում։ 1914-ի հուլիսին, ցարական կառավարու–թյանը պատերազմում օգնելու նպատակով, ստեղծվեց բուրժ․ Տամառուսաստանյան զեմստվոյական միություն։ Բուրժ․ ժամա–նակավոր կառավարությունը նոր օրենք հրապարակեց Զ–ի իրավունքների ընդ–լայնման մասին, Զ․ ստեղծելով նան վո–լոստներում (գավառակներ), որոնք դար–ձան բուրժուազիայի հենարանը տեղե–րում։ Սովետական իշխանության հաս–
