ՀՍՍՀ էլեկտրատեխնիկական կան արտադրատեսակների արդյունաբերության հիմնա– արտադրությունը 195 0–7 5-ի ն Արտադրատեսակներ Չափման միավոր 1950 1960 1970 1975 Շարժական էլեկտրակայաններ հզ. հատ 0,003 19,9 16,4 19,4 հզ. կվա 0,06 653 450 552 Փոփոխական հոսանքի գեներատորներ հզ. հատ 9,6 32,8 35,1 44,0 հզ. կվա 318 1147 973 1215 Փոփոխական հոսանքի էլեկտրաշարժիչներ hq. հատ – 219,2 510 677,2 հզ. կվւռ – 382 653,3 895 Ուժային տրանսֆորմատորներ հզ. կվա 609 3501 4804 4834 էլեկտրալուսավորման լամպեր մլն հատ _ 47,4 134,8 145,8 Կենցաղային սառնարաններ հզ. հատ – _ 100,4 135,9 Մերկ հաղորդալար՝ պղնձի կշռով ա 1001 5741 13248 15393 Լուսավորման քուղ հզ. կմ 3,1 18,1 63,7 103,9 Տեղակայման հաղորդալար հզ. կմ 26,0 85,0 177,3 237,4 խողովակե և ներհատիչ կաբել հզ. կմ 3,3 3,8 6,5 9,5 1975-ին գործում էր է. ա–յան 28 գործա– րան և մասնաճյուղ: 1950–75-ին արտադրության ծավալն աճել է 45,2 անգամ: ՀՍՍՀ է. ա. արտա– դրության ծավալով ՍՍՀՄ–ում երրորդն է, Անդրկովկասում՝ առաջինը: ՀՍՍՀ է. ա–ում 1975-ին արտադրվել է հանրապե– տության արդ. արտադրանքի 10,6, մե– քենաշինության 42,8% –ը: Թողարկվող արտադրանքն իրացվում է ՍՍՀՄ–ում, առաքվում արտասահմանյան 70 երկիր (ճապոնիա, Անգլիա, Ֆրանսիա, Իտա– լիա, Լեհաստան, ԳԴՀ, Թուրքիա ևն): Գ. Կարապետյան
ԷԼԵԿՏՐԱՏԵԽՆԻԿԱԿԱՆ ԳՈՐԾԱՐԱՆ Ե ր և ա ն ի, ՍՍՀՄ էլեկտրատեխնիկա– կան արդյունաբերության մինիստրու– թյան ձեռնարկություն: Հիմնադրվել է 1940-ին: Ունի ձուլման, մամլման, մեխա– նիկական, հավաքման, փաթաթման ար– տադրամասեր: Թողարկում է ԱՕԼ2 և 4Ա տեսակի շուրջ 2 հզ. անուն էլեկտրա– շարժիչ, «Մասիս» և «Սոյուզ–15» մակնիշի առաստաղային էլեկտրահովհար: Արաա– դըրանքն առաքվում է ՍՍՀՄ բոլոր տնտ. շրջանները և արտասահմանյան մոտ 80 երկիր: 1969-ին է. գ՜ի բազայի վրա կազմավոր– վել է «Հայէչեկտրաշարժիչ» արտադրա– կան–տեխնիկական միավորումը:
ԷԼԵԿՏՐԱՏԵԽՆԻԿԱԿԱՆ ԳՈՐԾԱՐԱՆ Լենինականի, ՍՍՀՄ էլեկտրա– տեխնիկական արդյունաբերության մի– նիստրության ձեռնարկություն: Հիմնա– դրվել է 1957-ին: Ունի փաթաթման, դրոշմ– ման, հավաքման, վակուումային ներծըծ– ման արտադրամասեր: Թողարկում է ցածրավոլտ էլեկտրասարքավորում, կոն– դենսատորներ: Արտադրանքն առաքվում է ՍՍՀՄ բո– լոր տնտ. շրջանները, կիրառվում ժող– տնտեսության տարբեր բնագավառնե– րում:
ԷԼԵԿՏՐԱՏԵԽՆԻԿԱԿԱՆ ՊՈՂՊԱՏ, սի– լիցիումով լեգիրված պողպատ: Լինում է դինամնային (պարունակում է 0,8–2,5% սիլիցիում և մինչև 0,1% ած– խածին) և տրանսֆորմատոր ա– J Ի ն (պարունակում է 2,8–4,5% սիլի– ցիում, մինչև 0,06% ածխածին): Օժտված է բարձր մագնիսական թափանցելիու– թյամբ և ցածր կոէրցիտիվ ուժով: է. պ. օգտագործվում է էլեկտրական մեքենա– ների և ապարատների դետալների պատ– րաստման համար:
ԷԼԵԿՏՐԱՏՐԱՎՍ՚Ա, օրգանիզմում առա– ջացած ախտաբանական Փոփոխություն– ները և վնասվածքները՝ էլեկտրական հո– սանքով ախտահարվելիս: է–ի դեպքում վնասվածքների բնույթը կախված է էլեկ– տրական հոսանքի ուժից, լարվածությու– նից, ազդեցության տևողությունից և ֆի– զիկական հատկություններից (հաստա– տուն, փուիոխական), հոսանքի լիցքաթա– փումից առաջացած փոխարկման էներ– գիայի բնույթից: էլեկտրական հոսանքի ազդեցության ներքո օրգանիզմում կարող են առաջանալ տեղական և ընդհանուր փոփոխություններ, աննշան ցավային զգացողություններ (առանց հյուսվածք– ների ու օրգանների ֆունկցիոնալ և օրգ. ախտահարումների), ծանր այրվածքներ (մարմնի առանձին հատվածների այրում, ածխացում), կոտրվածքներ, սիրտ–անո– թային, նյարդա–հոգեկան, նյութափոխա– նակության խանգարումներ, ներգանգա– յին ճնշման բարձրացում, արյան կազմի ւիոՓոխություններ, հաճախ՝ գիտակցու– թյան կորուստ և մահ: Առաջին օգնությու– նը. տուժածին հեռացնել դեպքի վայրից, պայքար կյանքին վտանգ սպառնացող վնասվածքների դեմ, բարդությունների կանխարգելում: Վերակենդանացման մի– ջոցառումներ, արհեստական շնչառու– թյուն, լոբելինի ներարկումներ, սրտային դեղամիջոցներ: Վերակենդանացման մի– ջոցառումները պետք է լինեն երկարատև և անհնդհատ, մինչև կյանքի կամ մահվան ակնհայտ նշանների ի հայտ գալը:
ԷԼԵԿՏՐԱՈհՆԱԿՈՒԹՅՈհՆ, ու ն ա կ ու– թ յ ու ն, հաղորդիչի կամ հաղորդիչների համակարգի էլեկտրական բնութագիր, հաղորդիչի՝ էլեկտրական լիցք կուտակե– լու ունակությունը: Առանձնացված (այլ հաղորդիչներից հեռու գտնվող) հաղորդի– չի է. է կոչվում այն մեծությունը (C), որը հավասար է հաղորդիչի լիցքի (գ) և էլեկ– տրական պոտենցիալի (փ) հարաբերու– թյանը՝ C=-^–: Երկու հաղորդիչների Փ ո– խադարձ է. է կոչվում այն մեծու– թյունը, որը հավասար է մի հաղորդիչից մյուսին փոխանցված էլեկտրական լիցքի և հաղորդիչների պոտենցիալների տար– բերության Փոփոխության հարաբերու– թյանը: Մասնավորապես, կոնդենսատո– րի է.՝ C=–-– (q-ն կոնդենսատորի Փւ՜Փշ լիցքն է, փւ» Փշ՜Ը շրջադիրների պոտեն– ցիալներն են): Վակուումում գտնվող առանձնացված հաղորդիչ գնդի է. թվա– պես հավասար է իր շառավղին: Հաղոր– դիչների է. կախված է դրանց ձևից, չա– վւերից, Փոխդասավորությունից և մի– ջավայրի դիէլեկտրիկ թափանցելիությու– նից: Միավորների միջազգային համա– կարգում է. չափվում է ֆարադով, իսկ գաուսյան համակարգում՝ սմ–ով: Ստորև բերվում են որոշ հաղորդիչների և դրանց պարզագույն համակարգերի է–յան հաշվ– ման բանաձևերը (Միավորների միջազ– գային համակարգում): 1. r շառավղով գնդի է.՝ C = 4Jtee0r (երկ– րագնդի է. մոտավորապես հավասար է աԱկֆ), 2. r շառավղով բարակ տափօղակի է.՝ ~ 64 C =–Jiee0r, s 3. հարթ կոնդենսատորի է.՝ C=ee0–ր (d-ն շրջադիրների հեռավորությունն է, Տ–ը՝ մակերեսը), 4. գնդային կոնդենսատորների է.՝ (քւ~Ը ներքին գնդի շառա– վիղն է, Րշ–ը՝ արտաքին), 5. գլանային կոնդենսատորի է.՝ C= = –: ––(1-ը գլանի երկարությունն է, lnr2/ri ri-ը՝ ներքին գլանի շառավիղը, Րշ–ը՝ ար– տաքին): Գրված բանաձևերում £0–ն վակուումի դիէլեկտրիկ թափանցելիությունն է, e-ը՝ միջավայրի: Գրկ . T a M M H . E. , OCHOBM TeOpHH 3JieKTpHHecTBaf 9 ncnp., M., 1976. Վ. Բար եղա մ յան
ԷԼԵԿՏՐԱՔԱՐՇ, քարշային էլեկտրաշար– ժիչներով Լոկոմոտիվ: Քարշային շարժիչ– ներն էներգիա ստանում են կոնտակտա– յին ցանցից: Կան հաստատուն և փովւո– խական հոսանքի է–եր: Բաղկացած է մե– խանիկական մասից (թավւք, սայլակներ), էլեկտրական (քարշային շարժիչներ, գե– ներատորներ, կոմպրեսորներ, օդափո– խիչներ, կուտակիչային մարտկոց, էլեկ– տրական ապարատներ) և պնևմատիկ (սեղմված օդի պահեստավորման ռեզեր– վուարներ, խողովակաշար, ինքնարգե– լակման հարմարանքներ, էլեկտրական ապարատների պնևմատիկ հաղորդակ– ՎԼ8- 210 էլեկտրաքարշ
