ԼԱձԻՍՏԱՆ (Lazistan), բնական մարզ Թուրքիայի հյուսիս–արևելքում, Արևելա– Պոնտական լեռների հյուսիսային լանջերի սահմանում: Բարձրությունը մինչե 3931 մ է (Կաչկար լեռ, Լազիստանի լեռնաշղթա– յում): Կլիման մերձարեադարձային է՝ տարեկան 2–3 հզ. մմ տեղումներով: ՍԱ ծովի մերձափնյա մասը մշակված է (ծխա– խոտ, խաղող, եգիպտացորեն, կաղին, ցիտրուսայիններ), 400–1900 մ բարձրու– թյունները ծածկված են անտառներով, ավելի բարձր լեռնային մարգագետին– ներ են: Հնագույն սառցապատումների ժամանակ Լ. ապաստարան է եղել ջեր– մասեր ֆլորայի և ֆաունայի համար: ԼԱձԻԱՏԱՆԻ ԼԵՌՆԵՐ (հայերեն՝ Պար– խար), Արևելյան Պոնաոսի առավել բարձ– րադիր հատվածը: Ձգվում է աղեղնաձև դեպի հվարմ., երկարությունը 115 կմ է: Կազմված է կավճի և երրորդականի ապար– ներից: Աչքի է ընկնում բարձր լեռնային ռելիեֆով: Լեռնանցքները բարձր են, դըժ– վարանցանելի: Բարձր գագաթներն են Կաչ– կարը՝ 3931 մ, Վերջնբակը՝ 3711 մ: Լան– ջերը ասիմետրիկ են: Տարեկան տեղում– ները դեպի Սև ծով ուղղված լանջերին մինչև 3000 մմ են (Պոնտական Կոլխիդա), հակադիր լանջերին՝ 500–800 մմ: Սևծով– յան լանջերին նկատվում են ֆիզիկա–աշ– խարհագրական հետևյալ գոտիները՝ ա. մերձափնյա խոնավ մերձարևադարձային, գրեթե ամբողջովին մշակովի է, բ. ցածրա– դիր անտառային (մինչև 400 մ), գ. խառն անտառային (400–1250 մ), դ. եղևնու ան– տառային (1250–1900 մ), ե. ենթալպյան և ալպյան մարգագետինների (2000 t/–ից բարձր): Ասեաց փորում (ճորոխի ավա– զան) բնական լանդշաֆտը խիստ փոփոխ– ված է, բուսականությունը ներկայացված է նոսր անտառով: Մեծ տարածում ունեն չորասեր բույսերն ու թփուտները: ԼԱձՏԱՆ Իոսիֆ (Հովսեփ) Գերասիմի [10(22). 6.1888, Ախալցխա –18.3.1943], հեղաւհոխական գործիչ, լրագրող: ՍՄԿԿ WuiyuixS յ.խալցիւայի ս–դ. խմբակի անդամ (1905): 1908-ին զորակոչվել է բանակ: 1913-ին Ռուսաստանից անցել է Գերմանիա, կապեր հաստատել գերմ. ս–դ–ների հետ: 1917-ին վերադարձել է Ռուսաստան: 1918-ին նշանակվել է «Կավ– կազսկայա կրասնայա արմիա» («KaB- Ka3CKan KpacHan apMHH») թերթի պա– տասխանատու քարտուղար: Մասնակցել է ՌԿ(բ)Կ VIII (1919-ի մարտ) համագու– մարին: 1921-ի փետր. 7-ին նշանակվել է Լոռու ռազմահեղափոխական կոմիտեի նախագահ: Եղել է «Չեզոք գոտու» ապըս– տամբության պատասխանատու ղեկավա– րը, 1921-ի հունիսին մասնակցել Զանգե– զուրի ազատագրմանը: 1922-ին սովորել է Կարմիր պրոֆեսուրայի ինստ–ում: 1923–30-ին եղել է կուսակցության Մոսկ– վայի կոմիտեի բյուրոյի անդամ, մամուլի բաժնի վարիչ, «Ռաբոչայա Մոսկվա» («Pa- 6oHaa MocKBa») թերթի և «Ռաբոչե–կրես– տյանսկի կորրեսպոնդենտ» («Pa6one- KpeCTbHHCKHH KOppeCIIOHfleHT») Ա1մԱ1Ա– գրի պատասխանատու խմբագիր: 1934– 1937-ին, որպես Սովետական Միության հեռագրական գործակալության թղթակից, աշխատել է Լոնդոնում, 1937-ին նշանակ– վել է ՌՍՖՍՀ Լուսժողկոմատի մանկա– Ի. Գ. Լազյան վարժական–ուսումնական բաժնի վարիչ: Պարգևատրվել է Կարմիր դրոշի շքանշա– նով (առաջինը ՀՍՍՀ–ում): ԼԱձՈ (Ղազարյան Հակոբ Գրիգորի) (1869, ք. Բայազեա, Արևմտյան Հայաս– տան –2.4.1926, Թիֆլիս), հայ գրող, ման– կավարժ: Կրթությունն ստացել է ծննդա– վայրում, զբաղվել ուսուցչությամբ: Տե– ղափոխվել է Թիֆլիս, աշխատակցել պար– բերականների: Հրատարակվել են Լ–ի «Գուլե» (1890), «Ֆերո» (1892) պատմվածք– ները, «Խունխոր» (1893) վեպը, «0ա դաստ» (1904) վոդևիլը, «Թասիբ» (1899, Բա յ ա– զ և տ ց ի ծածկանունով), «Քուրդ Զասմի պատմությ՜ունը» (1923) վիպակները, որոնք արտացոլում են քուրդ ժողովրդի կյանքը, կենցաղը, հայ և քուրդ ժողովուրդների բարեկամությունը: Լ–ի սցենարով նկա– րահանվել է«Զարե» (1926) ֆիլմը: 1921-ին Լ. կազմել է քրդական նոր այբուբեն, հրա– տարակել «Շամս» այբբենարանը, որը քրդական դպրոցներում օգտագործվել է մինչև 1928-ը: Լ. մշակութային մեծ աշխա– տանք է կատարել քուրդ բնակչության շրջանում: Հաշիե Ջնդի ԼԱՋՈ Սերգեյ Գեորգիևիչ (1894–1920), քաղաքացիական պատերազմի հերոս: Կոմկուսի անդամ 1918-ից: Սովորել է Պետերբուրգի տեխնոլոգիական ինստ–ում, Ս. Գ. Լազո ապա Մոսկվայի համալսարանի ֆիզի– կամաթեմատիկական ֆակուլտետում: 1916-ին զորակոչվել է բանակ, որտեղ ծա– վալել է հեղափոխական գործունեություն: 1917-ին ընտրվել է Սովետների համասի– բիրական I համագումարի պատգամավոր: 1918-ի սկզբից՝ Ցենւորոսիբիրի անդամ, Անդրբայկալյան ռազմաճակատի հրամա– նատար: Ղեկավարել է Գ. Սեմյոնովի սպիտակզվարդիական բանդաների ջախ– ջախումը: 1920-ի հունվարին, երբ Պրիմո– րիեում տապալվեց սպիտակզվարդիական իշխանությունը, Լ. նշանակվեց Ռազմա– հեղափոխական խորհրդի և ՌԿ(բ)Կ ԿԿ–ի Հեռավորարևելյան բյուրոյի անդամ: Ապ– րիլի 4–5-ին, իշխանությունը Վլադիվոս– տոկում ճապոնացիներին անցնելուց հե– տո, Լ. և Ռազմահեղափոխական խորհրդի մյուս անդամները ձերբակալվեցին: Լ–ին և նրա երկու զինակիցներին, խոշտանգե– լուց հետո, այրեցին շոգեքարշի հնոցում: Երկ. .HHeBHHKH H HHCbMa, BiiaflHBOCTOK, 1959, Գրկ. KymaHOB A. H., C.r.JIa3o, b kh. 3thx AHen He cMOJiKHeT cjiaBa, Bjia.au- boctok, 1966. ԼԱձՎԱՆ, գյուղ Արևմտյան Հայաստա– նում, Խարբերդի վիլայեթի Չարսանճագի գավառում: XX դ. սկզբին ուներ 20 տուն հայ և քուրդ բնակիչ: Կար եկեղեցի (Ս. Աստվածամայր): Հայերը բռնությամբ տեղահանվել են 1915-ի Մեծ եղեռնի ժա– մանակ: Նրանց մեծ մասը զոհվել է:
ԼԱԶՈՒՐԻՏ (< ուշ լատ. lasur – կա– պույտ քար), միներալ: Քիմ. կազմը՝ (Na, Ca)8[(SO , Տ, Cl)a (AlSiO^e]: Բյուրեղագիտական համակարգը խորա– նարդային է: Բյուրեղները հազվադեպ են, սովորաբար առաջացնում է հոծ հատիկա– վոր զանգվածներ: Կարծրությունը՝ 5,5 – 6,0, խտությունը՝ 2380–2420 կգ/մ3: Գույ– նը՝ կապույտ, կանաչավուն–երկնագույն: Հանդիպում է մետամորֆային կրաքարե– րի՝ ալկալային, իսկ ավելի հազվադեպ՝ թթու մագմատիկ ապարների հետ կոնտա– կտում: Ամենախոշոր հանքավայրը հայտ– նի է արտասահմանում՝ Աֆղանստանում (Բադախշան), ՍՍՀՄ–ում՝ Անդրբայկալում և Տաջիկստանում: Օգտագործվում է որ– պես զարդաքար, գեղանկարչության մեջ՝ բարձրորակ կապույտ ներկ (ուլտրամա– րին) ստանալու համար:
ԼԱԹԱՐ, գյուղ Արևմտյան Հայաստանում, Բիթլիսի վիլայեթի Բուլանըխ գավառում: 1860-ին ունեցել է հոծ հայ բնակչություն, մոտ 300 ընտանիք, սակայն նույն տարին Բաղեշի շեյխերը, ձեռք բերելով ապօրինի հրովարտակ, կարողացել են տիրանալ գյուղին, իսկ հայերը, չդիմանալով ծանր հարկապահանջությանը, աստիճանաբար լքել, հեռացել են: 1909-ին կար 80 ընտա– նիք հայ բնակիչ: Լ–ում գտնվել են X դ. արձանագրություններ: Գյուղն ուներ եկե– ղեցի: Բնակիչները բռնությամբ տեղահան– վել են 1915-ի Մեծ եղեռնի ժամանակ: Նրանց մեծ մասը զոհվել է գաղթի ճանա– պարհին:
ԼԱԹԱՔԻԱ, քաղաք Սիրիայում, Լաթաքիա մուհաֆազի վարչական կենտրոնը: 126 հզ. բն. (1970): Նավահանգիստ է Միջերկրա– կան ծովի ափին: Կան բամբակազտիչ, ծխախոտի, օճառի ձեռնարկություններ, ալրաղաց, ձիթայուղի, մետաքսե գործ– վածքեղենի արտադրություն, Լ–ի մոտ՝ բիտումի արդյունահանություն: Հիմնա– դրել են փյունիկեցիները: Սկզբնապես բնակավայր էր և կոչվում էր Ռամիտա. հետագայում դարձել է Մերձծովյան Լաո– դիկեա քաղաք: VII դ. գրավել են արաբ– ները: Լ, եղել է խաչակիրների և արաբնե– րի պատերազմական օբյեկտներից: 1516– 1918-ին Օսմանյան կայսրության կազմում էր, XVI–XVIII դդ. Լաթաքիայի կիսան– կախ իշխանության կենտրոնն էր: Լ. Սիրիայի հայկ. հնագույն գաղթավայ– րերից է: Լ–ի հայ համայնքն այնքան մեծ է եղել, որ X դարից սկսած ունեցել է իր եպիսկոպոսը: Ներկայիս լաթաքիահայերի (800 մարդ, 1978) գերակշիռ մասը Մեծ եղեռնից փրկվածներն ու նրանց սերունդ–
