մենա (Մոլիերի «ժորժ Դանդեն», «Ամ– ֆիտրիոն»):
ԼԵԿՈՒՐԻ, վրացական ժողովրդական զու– գապար: Համարվում է Լեզգինկայի վրաց. տարբերակը: Կատարում են միայն տղա– մարդիկ: Տարածված է եղել Կովկասի քա– ղաքների արհեստավորական խավերի մեշ: Պարաձևն ընդգրկում է կովկասյան ժողովուրդների պարային քայլերի տար– բեր էլեմենտներ և անկայուն դասավո– րումներ: Երաժշտական չափը՝ 6/8:
ԼԵՀԱԿԱՆ ԱՊՍՏԱՄԲՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ 1794, 1830–31, 1863–64, ազգային ազատա– գրական ապստամբություններ Լեհաստա– նում: 1794-ի ապստամբ ու թյ ու նն ուղղված էր խռովության միջոցով Լեհաս– տանում իշխանությունը գրաված հետա– դեմ մագնատների և ցարական Ռուսաս– տանի ու Պրուսիայի ինտերվենցիայի դեմ, որոնք 1793-ին իրականացրին Լեհաստանի երկրորդ բաժանումը! Ապստամբությունն սկսվեց մարտի 24-ին, Կրակովում, որ– տեղ ապստամբների գլուխ էր կանգնած Տ. Կոաոյուշկոն: Ապրիլի 17–18-ին ժող. ապստամբությունը հաղթանակեց նաև Վարշավայում: Սակայն շլյախտան վախե– նալով ժող. շարժումից՝ թշնամաբար էր տրամադրված հեղափոխական վերափո– խումներին: Շլյախտայի նման դիրքի հե– տևանքով գյուղացիությունը հեռացավ պայքարից: Ունենալով ուժերի հսկայական գերազանցություն, Ռուսաստանը, Պրու– սիան և նրանց հարող Ավստրիան 1794-ի նոյեմբերին ճնշեցին ապստամբությունը, որին հետևեց Լեհաստանի երրորդ բա– ժանումը (1795): 1830–31-ի ապստամբ ու թյ ու նը (Նոյեմբերյան ապստամբու– թ յ ու ն 1830) ընդգրկեց ցարական Ռու– սաստանի տիրապետության տակ գտնվող լեհական հողերը (Լեհական թագավորու– թյունը) և տարածվեց Լիտվայի, Արևմըտ– յան Բելոռուսիայի, Արևմտյան Ուկրաինա– յի տերիտորիաները: Սկսվել է նոյեմբ. 29-ին, Վարշավայում: Ապստամբության հաղթանակից հետո իշխանությունը սաանձնեց շլյախտական–ազնվականական վերնախավը՝ գեն. 6ու իյլոպիցկու գլխա– վորությամբ, որը ձգտում էր համաձայ– նության գալ ցարական կառավարության հետ և դադարեցնել ապստամբությունը: 1831-ի հունվ. 25-ին դեմոկրատական տար– րերից կազմված «Հայրենասիրական ըն– կերությունը» (ղեկավարներ՝ 0ո. Լեչեվեւ, Կ. Բրոնիկովսկի, Մ. Մոխնացկի) դեկա– բրիստների պատվին Վարշավայում կազ– մակերպեց ցույց, որի պահանջով սեյմը Նիկոլայ I-ին զրկեց լեհական գահից: Սակայն սեյմը մերժեց գյուղացիական բարեփոխումների չափավոր ծրագիրը, որը գյուղացիությանը վանեց ապստամբու– թյունից և հանգեցրեց նրա պարտությանը: 1831-ի հոկտեմբերին ցարը վերականգնեց իր իշխանությունը Լեհական թագավորու– թյունում: 1815-ի սահմանադրությունը չեղյալ հայտարարվեց, սեյմը և լեհական բանակը վերացվեցին: 1863–64-ի ապստամբ ու թյ ու նը (Հունվարյան ապստամբու– թ յ ու ն 1863) ընդգրկեց Լեհական թագա– վորությունդ, Լիտվան և մասամբ՝ Բելո– ռուսիան, Աջափնյա Ուկրաինան: Դեռևս 1861-ի վերջին լեհական ազգային ազա– տագրական շարժման մեջ առաջացան երկու հակադիր ճամբարներ՝ «կարմիր– ները» և «սպիտակները»: «Կարմիրները» ներկայացնում էին մանրբուրժուական և մանրշլյախտական խավերի, «սպիտակ– ները»՝ կալվածատերերի, խոշոր և միջին բուրժուազիայի շահերը: 1862-ի հունիսին «կարմիրների» ստեղծած Կենտրոնական ազգային կոմիտեն (ԿԱԿ), որտեղ ակնա– ռու դեր էր խաղում հեղափոխական դեմո– կրատ Ցա. Դոմբրովսկին, ձեռնամուխ եղավ ապստամբության նախապատրաստ– մանը: Ապստամբությունն սկսվեց 1863-ի հունվ. 22-ին: ԿԱԿ–ը հայտարարեց, որ ինքը գործում է որպես ժամանակավոր ազգային կառավարություն, հրապարակեց մանիֆեստ և ագրարային դեկրետներ, մասնակիորեն բավարարելով գյուղացիու– թյան հողային պահանջները: «Սպիտակ– ները» կարողացան զավթել ապստամ– բության ղեկավարությունը և այդ պահից շարժման բոլոր սոցիալական հարցերը մերժվեցին և առաջին պլան մղվեց միայն ազգային հարցը (Լեհաստանի անկախու– թյան վերականգնումը 1772-ի սահմաննե– րում): Ապստամբությունը չվերաճեց ժող. ազատագրական պատերազմի և հանգեց առանձին պարտիզանական ջոկատների գործունեության, որոնք հարձակվում էին (և հաճախ անհաջող) ցարական զորքերի կայազորների վրա: Լ. ա–յան պաշտպա– նությամբ հանդես եկան ռուս ժողովրդի առաջավոր մտածողները: Ա. Ի. Դերցենը, ռուս սպաների կազմակերպությունը Լե– հաստանում, «Զեմլյա ի վոլյա»-ն (XIX դ. 60-ական թթ.) սերտորեն կապված էին լեհ ապստամբների հետ և համակողմանի օգնություն էին ցույց տալիս նրանց: Ապստամբությունն արձագանք գտավ Լիտ– վայում և Բելոռուսիայում, որտեղ 1863– 1864-ին խոշոր գյուղացիական ապստամ– բություններ բռնկվեցին: Լեհական շա– հագործող դասակարգերի դավաճանու– թյունը և դեմոկրատիայի թուլությունը կանխորոշեցին ապստամբության ելքը: 1864-ի վերջին ապստամբների պարտի– զանական ջոկատները դադարեցրին դի– մադրությունը: Չնայած պարտությանը, ապստամբությունը ծանր հարված հասց– րեց ցարիզմին և ստիպեց նրան Լեհական թագավորությունում անցկացնել մի շարք ռեֆորմներ, որոնք կապիտալիզմի զար– գացման ուղի հարթեցին: Մ. Հովհաննիսյան
ԼԵՀԱԿԱՆ ԲԱՆՎՈՐԱԿԱՆ ԿՈՒՍԱԿՑՈՒ–
ԹՅՈՒՆ (ԼԲԿ), լեհական բանվոր դասա– կարգի մարքս–լենինյան կուսակցությու– նը: Հիմնվել է 1942-ի հունվ. 5-ին, ֆաշիստ– ների կողմից օկուպացված Վարշավայում, միավորել է 1939–41-ին կոմունիստների ստեղծած հակաֆաշիստական կազմա– կերպությունները և խմբերը: ԼԲԿ գործու– նեությունը ղեկավարել է ԿԿ, որի քար– տուղարներն են եղել (տարբեր ժամա– նակներում) Մ. Նովոտկոն, Պ. Ֆինդերը, Վ. Դոմուլկան, Բ. Բերուտը: Դերմանա– ֆաշիստական օկուպացիայի պայմաննե– րում ԼԲԿ գլխավորել է լեհ ժողովրդի ազ– գային և սոցիալական ազատագրական պայքարը՝ ստեղծելով ազգային լայն ճա– կատ՝ բանվոր դասակարգի գլխավորու– թյամբ: ԼԲԿ եղել է Կրայովա Ռադա Նարո– դովայի, Լեհական ազգային ազատագրու– թյան կոմիտեի՝ ժամանակավոր ժող. կա– ռավարության ստեղծման նախաձեռնողը: Լեհաստանի ազատագրումից հետո ԼԲԿ դարձավ հեղափոխական դեմոկրատական և սոցիալիստական վերափոխումների ղե– կավար ուժը: Պայքարել է երկրի վերա– կանգնման, Լեհաստանում սոցիալիզմի հաղթանակի, ՍՍՀՄ–ի և ժողովրդա–դե– մոկրատական երկրների, միջազգային բանվորական շարժման, աշխարհի առա– ջադիմական ուժերի հետ եղբայրության և համագործակցության ամրապնդման համար: Այդ ընթացքում ամրապնդվել է չեհական սոցիաչիաոական կուսակցու– թյան (ԼԱԿ) և ԼԲԿ համագործակցությունը: ԼԲԿ II համագումարը (1948) որոշեց միա– վորվել ԼՍԿ հետ, և ստեղծվեց Լեհական ՎիացյաԼ բանվորական կուսակցությունը:
ԼԵՀԱԿԱՆ ԺԱՌԱՆԳՈՒԹՅՈՒՆ, պատե– րազմ լեհական ժառանգ ու– թյան համար (1733–35), մի կողմից Ռուսաստանի, Ավստրիայի, Սաքսոնիա– յի, մյուս կողմից՝ Ֆրանսիայի միջև: Առի– թը եղել է Ավգուստ II-ի մահից (1733) հետո լեհական թագավորի ընտրությու– նը: Ֆրանսիան առաջ է քաշել Ստանիսլավ Լեշչինսկու թեկնածությունը, որի գահա– կալությամբ կարող էր պետությունների բլոկ ստեղծել (Ֆրանսիայի գլխավորու– թյամբ) ընդդեմ Ռուսաստանի: Ռուսաս– տանը և Ավստրիան պաշտպանում էին սաքսոնական կուրֆյուրստ Ֆրիդրիխ Ավ– գուստ II-ին: Սի խումբ լեհական խոշոր ֆեոդալների խնդրանքով ցարական կա– ռավարությունը զորք մտցրեց Լեհաստան: 1733-ի սեպտ. 12-ին Լեշչինսկին ընտրվեց թագավոր: Հոկտ. 5-ին ռուս, զորքերի գրաված տերիտորիայում թագավոր հըռ– չակվեց Ֆրիդրիխ Ավգուստը (Ավգուստ III): Մկսված պատերազմն ավարտվեց 1735-ի նախնական և 1738-ի վերջնական ավստրո– ֆրանսիական Վիեննայի հաշտության պայմանագրով, որին միացան Ռուսաս– տանը, Լեհաստանը և ուրիշներ: Ֆրան– սիան լեհական թագավոր ճանաչեց Ավ– գուստ 111-ին:
ԼԵՀԱԿԱՆ ՄԻԱՑՅԱԼ ԲԱՆՎՈՐԱԿԱՆ ԿՈՒ–
ՍԱԿՑՈՒԹՅՈՒՆ (ԼՄԲԿ, Polska Zjednoc- zona Partia Robotnicza), հիմնվել է 1948-ի դեկտեմբերի 15-ին, մարքսիզմ–լենինիզմի հիման վրա, Լեհական բանվորական, կու– սակցության (ԼԲԿ) և Լեհական սոցիաԼիս– աական կուսակցության (ԼՍԿ) միավոր– մամբ: ԼՄԲԿ ստեղծմամբ վերջ դրվեց Լե– հաստանի բանվորական շարժման մաս– նատվածությանը: ԼՄԲԿ I (միավորիչ) հա– մագումարում (1948) ընդունված գաղափա– րական դեկլարացիայով հաստատվում էր Լեհաստանի զարգացման սոցիալիստական ուղու օրինաչափ բնույթը և բանվորների ու գյուղացիների դաշինքի ամրապնդման կենսական անհրաժեշտությունը: Համա– գումարն ընդունեց ԼՄԲԿ ծրագիրը, ընտ– րեց Կենտկոմ, որի նախագահը դար– ձավ Բ. Բեր ուտը: 1952-ին ԼՄԲԿ ղեկավա– րությամբ ստեղծվեց Ազգային ճակատ (1956-ից՝ ժողովրդի միասնության ճա– կատ), որի մեջ ԼՄԲԿ հետ մտան միաց– յալ գյուղացիական կուսակցությունը, դե– մոկրատական կուսակցությունը, արհմիու–
