Էջ:Հայկական Սովետական Հանրագիտարան (Soviet Armenian Encyclopedia) 4.djvu/524

ձավոր Արևելք: Սովետական կառավարու– թյունը խզեց կապերը նրա հետ (1943-ի ապրիլ): Նույն թվականի դեկտեմբերին լեհ. բանվորական կուսակցությունը Վար– շավայում կազմակերպեց հակաֆաշիս– տական ազգային ճակատի մարմին՝ Կրա– յովա ռադա նարոդովան (ԿՌՆ): Ֆաշիս– տական Գերմանիայի ջախջախմանը և Լ–ի ազատագրմանը սովետական բանակի հետ մասնակցում էր ՍՍՀՄ տերիտորիա– յում կազմավորված (1943–44) լեհ. նոր բանակը: Հաղթեց ժող. հեղափոխությու– նը, հնարավոր դարձավ ժող–դեմոկրա– տական պետության ստեղծումը: 1944-ի հուլիսի 21-ին ԿՌՆ կազմեց Ազգային ազատագրության լեհական կոմիտե, որը Հելմում հրապարակեց քաղ. և սոցիալ– տնտ. արմատական վերափոխումների ծրագիր (Հուլիսյան մանիֆեստ): Օգոստ. 1-ին Վարշավայում ապստամբություն բռնկվեց հիտլերականների դեմ: Սովե– տական բանակի հրամանատարության հետ չհամաձայնեցրած այդ ապստամբու– թյունը, չնայած ապստամբների հերոսու– թյանը, ճնշվեց, իսկ քաղաքը ավերվեց: 1945-ի հունվ. 17-ին սովետական զորքերը լեհ. բանակի հետ ազատագրեցին Վար– շավան, մարտին՝ ամբողջ Լ.: Ապրիլին ՍՍՀՄ և Լ–ի միջև կնքվեց բարեկամության, փոխօգնության և ետպատերազմյան հա– մագործակցության պայմանագիր: ՍՍՀՄ վճռական դիրքորոշման շնորհիվ Պոտս– դամի կոնֆերանսում (1945) Լ–ի արմ. սահման որոշվեց Օդեր–Նեյսե գիծը, որով Լ–ին անցան նրա հինավուրց հողերը: ժող. իշխանությունը իրականացրեց տնտ. և սոցիալական վերափոխումներ՝ հողային ռեֆորմ, խոշոր և միջին արդյունաբերու– թյան, բանկերի և կապի միջոցների ազ– գայնացում: Լեհաստանի միացյալ բան– վորական կուսակցությունը (ԼՄԲԿ) ձեռ– նամուխ եղավ երկրի ինդուստրացմանը, սոցիալիզմի կառուցմանը Լ–ում: 1946– 1949-ին Լ. բարեկամության և փոխօգնու– թյան պայմանագրեր կնքեց Հարավս լա– վի այ ի, Չեխոսլովակիայի, Բուլղարիա– յի, Հունգարիայի, Ռումինիայի հետ, դարձավ Տնւռեսական փոխօգնության խորհրդի անդամ (1949): Զգոժելեցի պայ– մանագրով (1950) ԳԴՀ–ի հեա վերջնակա– նապես կարգավորեց իր սահմանը Օդեր– Նեյսե գծով: ժող. տնտեսության զար– գացման պլանների կատարման շնորհիվ Լ. ագրարային–ինդուստրիալ երկրից վե– րածվեց ինդուստրիալ–ագրարայինի: 1965-ին արդ. արտադրության նախապա– տերազմյան մակարդակը գերազանցվեց 12 անգամ: Սակայն երկրի տնտ. զարգաց– ման դժվարությունները դեռևս չեն հաղ– թահարված: Դրա գլխավոր պատճառը մանր գյուղացիական տնտեսությունների գերակշռությունն է: ԼՄԲԿ ԿԿ–ի VII պլե– նումը (1970-ի դեկտեմբեր) ընդունեց տնտ. և քաղ. կյանքում դրսևորված դժվարու– թյունները հաղթահարելու որոշումներ, Կենտկոմի առաջին քարտուղար ընտրեց է. Դերեկին: Լ. Վարշավայի պայմանագրի անդամ է (1955), սոցիալիստական մյուս երկրների հետ հանդես է գալիս հանուն խաղաղ գո– յակցության, բոլոր պետությունների հետ համագործակցության, միջազգային ան– Լ. Ի. Բրնժնեի բարեկամական այցը Լեհաս– տան (1974) վտանգության ամրապնդման: 1970-ին կնքվեց Լեհ–արևմտագերմանական պայ– մանագիր, որով ԳՖՀ ընդունեց Օդեր–Նեյ– սե սահմանագծի անխախտելիությունը: 1965–70-ին Լ. բարեկամության, համա– գործակցության և փոխօգնության նոր պայմանագրեր կնքեց ՍՍՀՄ, ՉՍՍՀ, ԲԺՀ, ՀԺՀ և ՌՍՀ հետ: VI. Քաղաքական կուսակցությունները, ժողովրդի միասնության ճակատ, արհ– միություններ ն. այլ հասարակական կազմակերպություններ Լեհաստանի միացյալ բան– վորական կուսակցություն (ԼՄԲԿ), ստեղծվել է 1948-ին Լեհաստանի բանվորական և Լեհաստանի սոցիալիս– տական կուսակցությունների միավորու– մով: Ունի 2573 հզ. անդամ (1977): Միաց– յալ գյուղացիական կուսակ– ց ու թ յ ու ն (ՄԳԿ), հիմնվել է 1949-ին, ունի 423 հզ. անդամ (1976): Դեմո– կրատական կուսակցություն (ԴԿ), ստեղծվել է 1938-ին, ունի 93 հզ. անդամ (1976): ժողովրդի միասնության ճակատ (ԺՄՃ), ստեղծվել է 1952-ին: Միավորում է ԼՄԲԿ, ՄԳԿ, ԴԿ արհմիությունները, Լեհա– կան երիտասարդության սոցիալիստական միությունների ֆեդերացիան, այլ հասա– րակական կազմակերպություններ: Արհմիությունների կենտ– րոնական խորհ ու ր դ (ԱԿԽ), ստեղծվել է 1945-ին: Լեհական երի– տասարդ ու թյան սոցիալիս– տական միությունների ֆե– դերացիա, ստեղծվել է 1973-ին: Խ ա– դաղության համալեհական կոմիտե, հիմնվել է 1948-ին: Կ ա– նանց լիգա, ստեղծվել է 1945-ին: Լ և հ–ս ովետական բարեկա– մ ու թյան ընկեր ու թյ ու ն, ըս– տեղծվել է 1944-ին: VII. Տնտեսա–աշխարհագրական ակ– նարկ Լ. ինդուստրիալ–ագրարային երկիր է: Ազգային եկամտի մեջ արդյունաբերու– թյան և շինարարության բաժինը 1974-ին կազմել է 64,3, գյուղատնտեսությանը՝ 11,8%: Աոցիալիստական սեկտորի տե– սակարար կշիոը ազգային եկամտի մեջ 1973-ին կազմել է 81,6%: Լ. ՏՓԽ–ի ան– դամ է և նրա շրջանակներում մասնագի– տանում է մեքենաշինական արտադրան– քի թողարկման մեջ, մատակարարում է նաև քարածուխ, կոքս, պղինձ, ցինկ, ծծումբ, կերակրի աղ, քիմիկատներ, դե– ղորայք, լայն սպառման ապրանքներ, գյուղատնտ. արտադրանք: Արդյունաբերության կարե– վոր ճյուղերից է լեռնագործությունը: Քա– րածխի և ծծմբի արտահանությամբ աշ– խարհում գրավում է երկրորդ տեղը: Քա– րածխի արդյունահանության 3/4-ը կենտ– րոնացած է Վերին Միլեզիայի ավագա– նում: Կոքսացվող քարածուխ է արդյունա– հանվում նաև Ներքին Սիլեզիայի (Վալբ– ժիխի) ավազանում: Նավթի հանույթը երկրում 0,6 մլն ա է (Կարպատներ, Վե– րին Սիլեզիայի ավազան), վերամշակումը կենտրոնացած է Պլոցկում և Գդանսկում, հումքի մեծ մասը ստացվում է ԱՍՀՄ–ից «Բարեկամություն» նավթամուղով: Բնա– կան գազի արդյունահանման (6 մլրդ t/3, 1975) գլխավոր շրջանը Սանդոմեժի գո– գավորությունն է: Պշեմիսլ քաղաքից գա– զամուղ է անցկացված դեպի Վարշավա և Վերին Սիլեզիայի ավազան: Կապար– ցինկի հանքանյութի արդյունահանու– թյուն կա Բիտոմ և Օլկուշ քաղաքների շրջանում (Վերին Սիլեզիա), պղնձինը՝ Լյուբին–Գլոգուվ գոտում (Լեգնիցայի վո– յեվոդություն), երկաթինը՝ Չենստոխովա– յի շրջանում: Սև մետալուրգիան հենվում է տեղական կոքսի և ներմուծվող երկաթի հանքանյութի (15,6 մլն ա, 1974, գլխավո– րապես ՍՍՀՄ–ից) վրա: Խոշոր կենտրոն– ներ են Կրակովը, Կատովիցեն, Չենստո– խովան: Ցինկի և կապարի (76 հզ. տ, 1975) ձուլումը կենտրոնացած է Կատո– վիցեում, Բուկովինոյում, Մյաստեչկա– Սլյոնսկում: Ստեղծվել է ալյումինի ար– տադրություն (103 հզ. տ, 1975) ներմուծ– վող (գլխավորապես Հունգարիայից) արզ– նահողի բազայի վրա (Սկավինում և Մա– լինեցում, որտեղ կա խոշոր ՋԷԿ): Մեքե– նաշինությունն աչքի է ընկնում մեաաղա– տարությամբ, արտադրանքի բազմազա– Ապստամբների գրաված շրջաններում 63 օր ծածանվում էին լեհական ալ–սպիտակ դրոշ– ները