t? A Երկրորդ նուկլեոտիդ C? .ft s „ S c* C ft’s, 5 Հ* ft Տ c< օ 3 ՈԻ Ց Ա Գ ՈԻ
ՈԻՈԻՈԻ l Ֆէնիլ
ՈԻՈԻՑ (ալանին
ՈԻՈԻԱ {
ՈԻՈԻԳ յԼեյցին
ՈԻՑՈԻ^ ՈԻՑՑ ՈԻՑԱ I ՈԻՑԳ J Սերին
ՈԻԱՈԻ ՈԻԱՑ ՈԻԱԱ 1 ՈԻԱԳ j J, Թիրոզին [ սինթեզի ք վերջը
ՈԻԳՈԻI ՈԻԳՑ (Ցիստին ՈԻԳԱ Սինթեզի վերջը ՈԻԳԳ–Տրիսյ տո– ֆան ՈԻ Ց Ա Գ Ց
ՑՈԻՈԻ՝! ՑՈՒՑ ՑՈԻԱ ՑՈԻԳ Լնյցին ՑՑՈԻ 1 ՑՑՑ ՑՑԱ ՑՑԳ • Պրոլին ՑԱՈԻ | ՑԱՑ | ՑԱԱ ] ՑԱԳ j յ– Հիստիդին յ. Գլութամին ՑԳՈԻ I ՑԳՑ ՑԳԱ ՑԳԳ •Արգինին ՈԻ Ց Ա Գ Ա
ԱՈԻՈԻ| ԱՈԻՑ | ԱՈԻԱ 1 ԱՈԻԳ j ^Իզոլեյցին Մեթիոնին ԱՑՈԻ I ԱՑՑ ԱՑԱ ԱՑԳ , Թրեոնին ԱԱՈԻ 1 ԱԱՑ ԱԱԱ ՜ ԱԱԳ ^Ասպարագին |ւիզին ԱԳՈԻ 1 ԱԳՑ J ԱԳԱ | ԱԳԳ j [►Սերին ^ Արգինին ՈԻ Ց Ա Գ Գ
ԳՈԻՈԻ] ԳՈԻՑ ԳՈԻԱ ԳՈԻԳ Վալին ԳՑՈԻ ^ ԳՑՑ ԳՑԱ ԳՑԳ Ալանին ԳԱՈԻ ԳԱՑ ԳԱԱ ԳԱԳ ասպարիգի– (նաթթու ԷԳլութամի– յնաթթու ԳԳՈԻ ՝ ԳԳՑ ԳԳԱ ԳԳԳ յգլիցին ՈԻ Ց Ա Գ առանց ստորակետի կոդի հիպոթեզը: Հաս– տատվել են գենետիկական կոդի հետևյալ օրինաչափությունները. 1.՝գոյություն ունի գծային համապատասխանություն նուկ–r լեոտիդների և կոդավորող ամինաթթու– ների հաջորդականության միջև: 2. Կ. գ–ի հաշվումը սկսվում է որոշակի կետից, մեկ ուղղությամբ, մեկ գենի սահմանում: 3. Կոդը չծածկող Է: 4. Կ. գ., որպես կանոն ունի այլասերում՝ 1 ամինաթթուն կոդա– վորում են 2 և ավելի տրիպլետ–սինոնիում– ներ: 5. Կոդային թիվը հավասար է 3-ի: 6. Կ. գ. կենդանի բնության մեջ ունիվերսալ է (առանձին բացառությամբ): Ամերիկա– ցի գիտնականներ Մ. Նիրենբերգի, Ս. Օչոայի, խ. Կորանի հետազոտություն– ներով պարզվեց ոչ միայն կոդոնի կազմը, այլև նուկլեոտիդների հաջորդականությու– նը բոլոր կոդոններում: Ըստ Ֆ. Կրիկի նշված աղյուսակը կենսաբանության հա– մար ունի այն նշանակությունը, ինչ քիմ. տարրերի պարբերական աղյուսակը քի– միայի համար: Աղյուսակից երևում Է, որ կոդն ունի շատ համանուններ, այսինքն՝ յուրաքանչյուր ամինաթթու ներկայաց– ված է մի քանի կոդոններով, բացառու– թյամբ երկուսի (մեթիոնին, տրիպտո– ֆան), որոնք ունեն եզակի կոդոն: 2. Կոդն ունի որոշակի կառուցվածք, ամինա– թթվի տարբեր կոդոններ պատահակա– նորեն չեն դասավորված աղյուսակում: 3. Կոդն ունի նաև կոդոններ, որոնց ամի– նաթթու չի համապատասխանում: Դրան– ցից ՈւԱԱ–ն, ՈւԱԴ–ն, ՈւԴԱ–ն ազդարա– րում են սպիտակուցի շղթայի ավարտը (թերմինացնող կոդոններ), իսկ ՈԻԱԴ–ն, ԴՈԻԴ–ն, ՈԻՈԻԴ–ն՝ սպիտակուցի սինթե– զի սկիզբը (ինիցող): Կ. գ–ի իրացումը բջջում տեղի է ունենում 2 Փուլով, ա– ռաջինը՝ կորիզում, երկրորդը՝ ցիտոպլագ– մայում, ռիբոսոմներում: ԿՈԴ ՀԵՌԱԳՐԱԿԱՆ, հեռագրերում ըն– դունված նշանակումների պայմանական համակարգ, որտեղ յուրաքանչյուր տա– ռին կամ նշանին համապատասխանում է Էլեկտրական հոսանքի տարրական հղումների իր համակցությունը: Տարրա– կան հղումը (կոդի տարրը) ամենակարճն Է, որից կազմվում են մնացածները: 6ու– րաքանչյուր նշանի նշանակման տարրա– կան հղումների քանակը կարող է լինել տարբեր (անհավասարաչավւ կոդ) և միա– նման (հավասարաչափ կոդ): Արժեքների թիվը, որ կարող է ընդունել տարրական հղումը հաղորդման պրոցեսում, կոչվում է կոդի հիմք: Ըստ այդ հատկանիշի կոդերը լինում են բինար (երկուական), երեքական ևն: Կախված տարրական հղումների թվից տարբերում են 5-տարրանի, 6-տարրանի և այլ հավասարաչափ կոդեր (տես Կոդ): Առավել լայն կիրառություն է ստացել 5- տարրանի JSP 2 հավասարաչափ կոդը: ՍՍՀՄ–ի հեռագրային ապարատներում թղթակցությունների ընդունումն ու հա– ղորդումը կատարվում է ռուս, և լատի– նական այբուբենով: ԿՈԴԱ (իտալ. coda – պոչ, հավելում) 1. պոետիկայում. տողերի կայուն քանակ ունեցող բանաստեղծության (սո– նետ, տրիոլետ, ռոնդո ևն) լրացուցիչ վերջ– նատող, որն ամփովւում է ստեղծագործու– թյան իմաստը: Օրինակ, սոնետի մեջ կա– րող է հանդես գալ մի առանձին՝ 15-րդ տող: Դա կոչվում է «սոնետ կոդայով»: Այդպիսին է Մ. Մեծարենցի «Աքասիանե– րու շուքին տակ» բանաստեղծությունը (առաջին տողը որոշ փոՓոխությամբ կըր– կընվում է իբրև 15-րդ տող): Միջազգային կոդ Na 2, ռուսական և լատինական այր ու բենով Համակցու– թյուն Mj Լատինական այբուբեն Ռուսական այբուբենի տառերը Թվեր, տառեր, ուղ– ղագրական նշաններ 1 Համակց 2 ւված հղ 3 ումներ 4 5 1 A A + + 2 B B ? + – + Ց C Ո
– + + – 4 D JX ով է այնտեղ X + + – 5 E E 3 + – t – 6 F Փ 3 + – + + r– 7 G r ա – + + + 8 H X տ – + + 9 I H 8 – + + 10 J ft 10 (հնչյուն) + + + – 11 K K ( + + + – 12 L JI ) _ + + 13 M M . – + + + 14 N H , (ստորակետ) – t + + 15 Օ Օ 9 – – + + 16 P n 0 – + + 17 Q si 1 + + + + 18 R p 4 _ + + – 19 Տ c
- (ապաթարց)
+ + – 20 T T 5 – _ t _ + 21 Ս y 7 + + + 22 V է=3 – + + + + 23 W B 2 + + + 24 X b / + + + + 25 Y bl 6 + + + 26 Z 3 + + t + 27 Սայլակի վերադարձ < – – – + – 28 Տողի էոեղաւիոխումտ + +
- –
–* 29 Լատինական տառեր + + + + + 30 Թվեր – + – + + 31 Ազատ տեղ – + – – 32 Ռուսական տառեր “* – – –
