քերում՝ աորելեց, տասնապեա, հիսնա– պեա, հարյուրասյեա, կիսագլուխ (հինգ– հարյուրի գլուխ, նույնը՝ կիսագնդասյեա, փոխգնդապետ), պրիկագի գլուխ (նույնը՝ գնդի հրամանատար, գնդապետ), վոյե– վոդա (ստրելեցյան ջոկատի հրամանա– տար) են: Ռուս, բանակի մնացած զորքե– րում Կ. զ. տրվում էին քաղաքացիական պաշտոնյաների կարգին համապատաս– խան, իսկ ռուս, բանակի օտարերկրյա զինծառայողները պահպանում էին իրենց կոչումները (օր., պրապորշչիկ, պորուչիկ, կապիտան կամ ռոտմիստր հեծելազո– րում, մայոր, փոխգնդապետ, գնդապետ, բրիգադի գեներալ, գեներալ–մայոր և այլն): XVII դ. վերջին և XVIII դ. սկզբնե– րին Պետրոս I իր ստեղծած կանոնավոր բանակում մտցրեց արեմտա–եվրոպական ձևի միասնական Կ. զ., որոնք վերջնակա– նապես ձևավորվեցին 1722-ի հունվ. 24-ի «Աստիճանների ցուցակ»-ով: Այդ կոչում– ների հիմնական մասը պահպանվեց մինչև 1917-ը: Ռուս, բանակում ծառայող հայերը նույնպես ստանում էին Կ. զ.: Առաջիննե– րից էին Աղա զար դի Խաչիկը (Լա զար Խրիստաֆորով)՝ 1725-ին՝ ռոտմիստր, 1734-ին՝ գեներալ–մայոր, Կուգանենցը (Կուգանով)՝ 1725-ին պորուչիկ, 1742-ին՝ գնդապետ, իսկ Իսրայել Օրուն դեռ 1703-ին Պետրոս I, որպես օտարերկրյա զինվորական մասնագետի, շնորհեց գնդա– պետի աստիճան: Հոկտեմբերյան հեղափոխությունից հե– տո սովետական կառավարության 1917-ի դեկտ. 16-ի դեկրետով վերացվեցին բո– լոր հին աստիճանները և տիտղոս– ները: Մինչև 1935-ը կարմիր բանակում և նավատորմում հրամանատարները որոշ– վում էին միայն գրաված պաշտոններով, դասակի, վաշտի, գումարտակի, գնդի, դիվիզիայի, կորպուսի, բանակի հրամա– նատարներ ևն: Առաջին անգամ 1935-ին Կ. գ. մտցվեցին նաև սովետական բանա– կում, որոնք որոշ փոփոխություններ կրե– լով՝ ստացել են հետևյալ դասակարգումը: ՍՍՀՄ զինված ուժերի զինծա– ո այողների զինվորական կ ո– չ ու մ ն և ր ը Սովետական բանակի Ռազմածովային նավատորմի Զինվորներ Նավաստիներ և զինվորներ Շարքային Նավաստի, շարքային Եֆրեյտոր Ավագ նավաստի, եֆրեյտոր Սերժանտներ Ավագներ և սերժանտներ Կրտսեր սերժանտ 2-րդ կարգի ավագ, կրտսեր սերժանտ Սերժանտ 1-ին կարգի ավագ, սերժանտ Ավագ սերժանտ Գլխավոր ավագ, ավագ սերժանտ Ավագ Նավի գլխավոր ավագ, ավագ Պրապորշչիկներ և միչմաններ Պրապորշչիկ Միչման Կրտսեր սպաներ Կրտսեր լեյտենանտ Լեյտենանտ Ավագ լեյտենանտ Կապիտան Կրտսեր լեյտենանտ Լեյտենանտ Ավագ լեյտենանտ Կապիտան–լեյտենանտ, կապիտան Ավագ սպաներ Մայոր Փոխգնդապետ Գնդապետ 3-րդ կարգի կապիտան, մայոր 2-րդ կարգի կապիտան, փոխգնդապետ 1-ին կարգի կապիտան, գնդապետ Գեներալներ, ծովակալներ և մարշալներ Գեներալ–մայոր,ավիացիայի գեներալ–մայոր Գեներալ–լեյտենանտ, ավիացիայի գեներալ–լեյտենանտ Գեներալ–գնդապետ,ավիացիայի գեներալ–գնդապետ Զորատեսակների մարշալ, ավիացիայի մարշալ, բանակի գեներալ Զորատեսակների գլխավոր մարշալ, ավիացիայի գլխավոր մարշալ Սովետական Միության մարշալ Դեր–ծովակալ, գեներալ–մայոր Փոխծովակալ, գեներալ–լեյտենանտ Ծովակալ, գեներալ–գնդապետ Նավատորմի ծովակալ Սովետական Միության նավատորմի ծովակալ Սովետական Միության գեներալիսիմուս Տարբեր զորատեսակների և գեներալ– ների կոչումներին ավելացվում է համա– պատասխան անվանում (օր., տանկային զորքերի գեներալ–մայոր, հրետանհւ զե– ներ ալ–գնդապետ են): Տեխնիկական կըր– թություն ունեցող սպաներին և գեներալ– ներին արվում են հետևյալ Կ. զ.՝ տեխնի– կական ծառայության լեյտենանտ, տեխ– նիկ–ավագ–լեյտենանտ, ինժեներ–կապի– տան, ինժեներ–գեներալ–մայոր ևն: Վարշավյան պայմանագրի մասնակից սոցիալիստական երկրների բանակների Կ. զ. հիմնականում նման են ԱՍՀՄ–ի զին– ված ուժերի Կ. զ–ին, բայց ունեն որոշ յուր– օրինակություններ: Գրկ. VcTaB BHyTpeHHeii cjiyacdM BoopyaceH- hmx cvui CCCP, M., 1975; ApMHHcicoe bohcko b XVIII Bene, E., 1968. Հ.9րիգորյան
ԿՈՊԱԲՈՐԲ, բ լ և ֆ ա ր ի տ (հուն. |3Xe(papL£ – կոպ), կոպեզրերի բորբոքում: Շատ տարածված, հաճախ՝ երկարատև և չընդհատվող ընթացքով հիվանդություն: Մեծամասամբ առաջանում է ոչ լիարժեք սնման, տուբերկուլոզա–ալերգիական հի– վանդությունների, նյութափոխանակության խանգարումների, հեռատեսության և աչքի աստիգմատիզմի դեպքերում: Տար– բերում են հասարակ (թեփոտվող), խո– ցային և անկյունային Կ–եր: Հասարակ Կ. բնորոշվում է կոպեզրերի կարմրու– թյամբ և այտուցով, թարթիչների հիմքում թեփիկների առաջացմամբ: Խոցային Կփ դեպքում կոպեզրերին առաջանում են բավականին պինդ կեղևներ, որոնք հեռացնելիս առաջանում են արյունահո– սող թարախային խոցիկներ: Ա ն կ յ ու– ն ա յ ի ն Կ. աչքի շաղկաւցենարորբի բար– դություն է: Բ ու ժ ու մ ը. հիմնական պատճառի վերացում: Կոպեզրերի մշա– կում դաբաղող և վարակազերծող միջոց– ներով:
ԿՈՊԱԼ (< իսպ. copal – խեժ, ձյութ), բրածո բնական ձյութ: Հիմնականում կազմված են ձյութային թթուներից: Աչքի են ընկնում մեծ կարծրությամբ, հալման բարձր ջերմաստիճանով (մինչև 360°C և ավելի), քիմ. կայունությամբ: Խտությունը՝ 1,03–1,07 գ/utl3: Կ–ները տարագույն են՝ անգույնից մինչև շագանակագույն: Անվա– նումը հաճախ տրվում է հանույթի վայրի անունով, օրինակ, զանզիբար, մոզամբիկ, անգոլա, բոռնեո, բրազիլական Կ. ևն: Լայնորեն կիրառվում էին լաքերի արտա– դրության մեջ: Աինթետիկ ձյութերի երևան գալով կորցրել են իրենց նշանակությունը: ԿՈՊ ԱԿ, գյուղ Արևմտյան Հայաստանում, Բիթլիսի վիլայեթի Բուլանըխ գավառում: 1909-ին ուներ 45 տուն հայ և 180 տուն քուրդ բնակիչ: Զբաղվում էին երկրագոր– ծությամբ և անասնապահությամբ: Նրանք բռնությամբ տեղահանվել են 1915-ի Մեծ եղեռնի ժամանակ: Նրանց մեծ մասը բնաջնջվել է թուրքերի ձեռքով: ԿՈՊԵ6ՍԿ. քաղաք ՌԱՖԱՀ Չելյաբինսկի մարզում: Երկաթուղային կայարան է: 146 հզ. բն. (1979): Ածխարդյունահանու– թյան կենտրոն է: Քաղաք է 1933-ից:
ԿՈՊԵՆՀԱԳԵՆ (K^benhavn), Դանիայի մայրաքաղաքը, երկրի տնտեսական, մշա– կութային, արտաքին առևտրի, արդյու– նաբերության ու ֆինանսական կապիտա– լի կենտրոնը: Նավահանգիստ է, երկա– թուղային հանգույց, միջազգային օդանա– վակայան: Կ. էրեսուն նեղուցի արմ. ափին է, Զելանդիա և Ամագեր կղզիների վրա, միացած է կամուրջներով: 1,4 մլն բն. (արվարձաններով, 1978): Կ–ում է կենտ– րոնացված մշակող արդյունաբերության ձեռնարկությունների զգալի մասը: Զար– գացած է մեքենաշինությունը, նավաշինու– թյունը, էլեկտրասարքավորումների, սառ– նարանների, գյուղատնտ. մեքենաների, հեծանիվների, մոտոցիկլետների, բժշկա– կան սարքավորումների արտադրությունը: Կա քիմ., թղթի, ցեմենտի, թեթև և սննդի արդյունաբերություն, ճենապակու և հախ– ճապակու ավանդական արտադրություն: Արդ. ձեռնարկություններն աշխատում են ներմուծվող հումքով ու վառելիքով: Այս– տեղ են գտնվում առևտրական, դանիա– կան գյուղատնտ. մեքենաների և այլ բան– կեր, արդ. և առևտրական ընկերություն– ների վարչություններ: Ունի համալսա– րան, ակադեմիաներ, թագավորական բարձրագույն անասնաբուժական և գյու– ղատնտ. դպրոց, Ազգային գրադարան, թանգարաններ, թատրոններ, կոնսերվա– տորիա ևն: Պատմական տեղեկանք: Առա– ջին անգամ Կ. պատմական աղբյուրներում հիշվում է 1043-ին, Հավն (havn – նավա– հանգիստ) ձևով: 1170-ին անվանվել է Կ. («վաճառակա նական նավահանգիստ»): 1254-ին ստացել է քաղաքի ստատուտ: 1416-ին անցել է թագավորի անմիջական իշխանության տակ և ստացել լայն արտո– նություններ, իսկ 1433-ին դարձել է թա– գավորական աթոռանիստ: 1658–60-ի
