Էջ:Հայկական Սովետական Հանրագիտարան (Soviet Armenian Encyclopedia) 5.djvu/600

Հ. Կ ո ջ ո յ ա ն. «Փո– ղոց Թավրիզում» (1922, Հայաստանի պետական պատկերա– սրահ, Երևան) տորեն օգտվել է Արևելքի ու Արևմուտքի մշակութային ավանդներից: Մ. Սարյանի հետ Կ. վերականգնել–վերաիմաստավո– րել է հայ ազգային պրոֆեսիոնալ արվես– տի գծապլասսփկական, գունագրական և ընդհանուր գեդա գիտ. ըմբռնումները: 1923–30-ին եղել է Հայաստանի տարբեր վայրերում, ստեղծել բնանկարների մի մեծ շարք («Ապարան գյուղում», 1923, «Ապարան գյուղը», 1925, «Աշունը Երևա– նում», 1923, «Արագածը Երևանից», «Վաղ գարուն», 1930, բոլորն էլ՝ Հայաստանի պետական պատկերասրահում): Մ. Սար– յանի, Ս. Առաքելյանի նույն կարգի եր– կերի հետ այս կտավները բնանկարչու– թյունը նոր մակարդակի հասցրին մեզա– նում: 1925-ին իրար հաջորդող թեմատիկ– կոմպոզիցիոն վեց նկարով (բոլորն էլ՝ Հայաստանի պետական պատկերասրա– հում) Կ. պատկերազարդել է Ա. Զորյանի մշակած «Հազարան բլբուլ» ժող. հեքիա– թը՝ լավատեսական ու գունագեղ, իրա– կանի ու ֆանտաստիկականի ներդաշնակ միահյուսումով: 1929-ին են վերաբերում «Ձորագյուղ» (նկարչի ընտանիքի սեփա– կանությունը) և «Կարմիր բանակի մուտ– քը Կարճևան» (նկարչի տուն–թանգարան, Հ,Կոշոյան. «Կոմունիսանեիի գնդակա– հարությունը Տաթեում» (1930, Հայաստանի պետական պատկերասրահ, Երևան) Հ. Կոշոյան. «Աշունը Երևանում» (1923 Հայաստանի պետական պատկերասրահ, Երևան) Երևան) հաստոցային գրաֆիկայի նմուշ– ները: Այդ փորագրությունները հիմնա– վորապես ազդել են նյութի վրա կա– տարվող գրաֆիկայի արմատավորմանն ու զարգացմանը սովետահայ արվեստում: 1930-ին Կ. կերտել է «Կոմունիստների գնդակահարությունը Տաթևում» (Հայաս– տանի պետական պատկերասրահ) բազ– մաֆիգուր մեծադիր կտավը՝ բոլորովին ինքնատիպ մարմնավորում տալով բազ– միցս կրկնված գնդակահարության թե– մային: Սյուժեի պատմողական ծավալ– ման, մոնոքրոմ գունագրության, շարժման գերլարված ռիթմի, կերպարների սուր հակադրման միջոցով հեղինակը իրական փաստը ներկայացրել է խոշոր ընդհան– րացումով: Այս երկը XX դ. հայ գեղանը– կարչության նշանակալից երևույթներից է իր բոլոր կողմերի ներդաշնակությամբ: 1933-ին պատկերազարդել է Ե. Չարենցի «Գիրք ճանապարհի» ժողովածուն (բնօրի– նակը՝ Հայաստանի պետական պատկերա– սրահում)՝ հանդես բերելով նկարիչ–մեկ– նաբանի բացառիկ հմտություն: Միջնա– դարյան հայ վարպետների ծաղկած ձե– ռագրերի և Հին Արևելքի արվեստի մի շարք սկզբունքները նորովի իմաստավո– րող և գրքարվեստի կատարյալ նմուշ հան– դիսացող այս գործը բացահայտում է Չա– րենց–ստեղծագործողի էությունը, տալիս նրա խոհերի ու իդեալների նկարչական խտացումը: 1930-ական թթ. վերջերից մինչև 1950-ական թթ. սկիզբը արվեստա– գետը եռանդուն նկարազարդել, ձևավորեւ է բազմաթիվ գրական ստեղծագործու– թյուններ (Ա. Բակունցի «Սև ցելերի սերմ– նացանը», 1933, Մ. Դորկու «Բանաստեղ– ծություններ ու լեգենդներ», 1934, Ա. Վըշ– տունու «Երկեր», 1935, «Մասնա ծռեր», 1936, «Հայ պոեզիայի անթոլոգիա», ռուս. 1936, Սայաթ–Նովայի «Խաղերի ժողովա– ծու», 1945, «Հայկական ժողովրդական հե– քիաթներ», 1955 ևն): Արդեն 1920-ակաէ թթ. վերջին և 1930-ական թթ. սկզբին Կ–ի գրքային գրաֆիկան խոր ազդեցություն է թողել երիտասարդ արվեստագետների ըս– տեղծագործության վրա՝ դառնալով ազ– գային դպրոցի հիմք: 1939-ին Կ. մասնակ– ցել է Մոսկվայում բացված հայկ. արվես տի տասնօրյակի ցուցահանդեսին: Այր առիթով նկարիչը պարգևատրվել է Աշխա տանքային կարմիր դրոշի շքանշանով 1945–54-ին դասախոսել է Երևանի գե– ղարվեստի ինստ–ում, ղեկավարել գրա– ֆիկայի ամբիոնը (1947-ից՝ պրոֆեսոր) 1950–58-ի՝ հայրենի բնությունը պատկե– րող նկարներում Կ. բացահայտել է ան հիշելի ժամանակներից եկող իր ժողովըր դի կենսունակությունն ու հարատևությու նը («Ձմեռը Երևանի շրջակայքում», 1950 «Լեռնային բնանկար: Ջերմուկ», 1957 «Դառնի գյուղում», 1957, «Մարերը Ծաղ– կաձորից», 1958, բոլորն Էլ՝ Հայաստանի պետական պատկերասրահում): Կ. ըս տեղծել է իրական–պատմական, բանա– հյուսական, գրական, կենցաղային թեմա ներով բազմաֆիգուր պատկերներ՝ ցու ցաբերել հորինողի և պատմողի բացառի! ունակություն: Հեղինակն ընթացել է խո շոր ընդհանրացումների ուղիով: Օւղղա կիորեն, թե միջնորդված ձևով՝ նկարիչը իւ Հ.Կոշոյան. անվանաթերթ Ե. Չարենցքւ «Դիրք ճանապարհի»-ի պատկերազարդումիդ (1933, Հայաստանի պետական պատկերա– սրահ, ԵրԱան)