Էջ:Հայկական Սովետական Հանրագիտարան (Soviet Armenian Encyclopedia) 6.djvu/428

անդամներ և թեկնածուներ, որոնք ընդ– գրկված էին 76 քաղաքային և 184 գյոլ~ ղական կազմակերպություններում: Հա– մագումարը քննության առավ ՀԿ(բ)Կ Կենտկոմի քաղ. հաշվետվությունը (զեկ.՝ Ս. Լուկաշին), կուսակցության տակտի– կան ու քաղաքականությունը հաշվետու ժամանակաշրջանում, համառուսաստան– յան կուսակցական XI կոնֆերանսի ար– դյունքները U անդրկովկասյան հանրա– պետությունների ֆեդերացիայի կազմա– կերպման հարցերը (զեկ.՝ Ա. Մյասնիկ– յան): Քննարկվեցին նաև հանրապետու– թյունում հողային քաղաքականության և գարնանացանի կամպանիայի հարցեր (զեկ.՝ Ա. Երզնկյան): Հանգամանորեն վերլուծելով Հայաստանի կոմունիստնե– րի 1920-ից մինչև 1922-ը ընկած ժամանա– կաշրջանի գործունեությունը՝ համագու– մարն ամփոփեց հեղափոխական պայքա– րի և սովետական շինարարությնւն առա– ջին նվաճումները: Հատկապես նշվեց 1920-ի Մայիսյան ապստամբության նշա– նակությունը սովետական կարգեր հաս– տատելու գործում և. հանձնարարվեց խո– րապես ուսումնասիրել նրա պատմությու– նը: Համագումարը հիմնականում ճիշտ համարեց ՀԿ(բ)Կ Կենտկոմի և Հայաս– տանի հեղկոմի վարած քաղաքականու– թյունը՝ 1920-ի նոյեմբեր – 1922-ի հուն– վար ընկած ժամանակահատվածում: Հա– յաստանի կոմկուսը, իր շուրջը համախըմ– բելով աշխատավորներին, կազմակերպել էր դաշնակների 1921-ի Փետրվարյան խռո– վության ջախջախումը, ապա նաև Զանգե– զուրի ազատագրումը: Անդրադառնա– լով հանրապետության տնտ. շինարա– րության հարցերին՝ համագումարը նշեց, որ սովետական կարգեր հաստատվելուց հետո հաջողվել է գործի դնել Հայաստանի գրեթե բոլոր արդ. ձեռնարկությունները, իրականացվում են անհետաձգելի միջոցա– ռումներ՝ գյուղատնտեսության զարգա– ցումն ապահովելու և չքավոր գյուղացիու– թյանը օգնություն կազմակերպելու նպա– տակով: Հավանություն տրվեց Անդրկով– կասյան Ֆեդերացիա ստեղծելու առաջար– կին: Համագումարն ընտրեց Հայաստա– նի կոմունիստական կուսակցության Կենտկոմ (17 անդամ, 5 թեկնածու), կենտրոնական վերստուգիչ հանձնաժո– ղով և Անդրկովկասի կոմունիստական կազմակերպությունների I համագումա– րի պատգամավորներ: Կենտկոմի անդամ– ներ ընտրվեցին Ա. Մյասնիկյանը, Մ. Լու– կաշինը, Ա. Հովհաննիսյանը, Ա. Մոավ– յանը, Մ. Համբարձումյանը, Շ. Ամիրխան– յանը, Գ. Հանեսօղլյանը, Մ. էվոյանը և ուրիշներ: Հայկոմկուսի նորընտիր Կենտ– կոմի առաջին պլենումը Կենտկոմի քար– տուղար ընտրեց Ա. գ. Հովհաննիսյանին: ՀԿ(բ)Կ II ՀԱՄԱԳՈՒՄԱՐ, Հայաստա– նի կոմունիստական (բոլշե– վիկների) կուսակցության երկրորդ համագումար, տեղի է ունեցել 1923 թվականի մարտի 13–16-ը, Երևանում: Մասնակցել է 108 պատգամա– վոր վճռական և 25-ը՝ խորհրդակցական ձայնի իրավունքով: Քննարկվել են ՀԿ(բ)Կ Կենտկոմի հաշվետվությունը, ՌԿ(բ)Կ 25-ամյակի առթիվ զեկուցումը, վերստուգիչ և վերահսկիչ հանձնաժողով– ների զեկուցումները, ֆինանսական քա– ղաքականության խնդիրները, ժող. լու– սավորության, գյուղատնտեսության վե– րականգնման և այլ հարցեր: Առաջնորդ– վելով լենինյան ազգային քաղաքականու– թյան սկզբունքներով՝ հանրապետության կոմունիստական կազմակերպություննե– րը բանվորների, գյուղացիների և ինտե– լիգենցիայի շրջանում կատարած ամենօր– յա աշխատանքի շնորհիվ կարողացել էին մասսայականացնել Անդրֆեդերացիայի ստեղծման գաղափարը: Կենտկոմի հաշ– վետվության մեջ հիշատակված էին հան– րապետության գյուղատնտեսության և ար– դյունաբերության վերականգնման առա– ջին հաջողությունները: Վերականգնվել էր կաշվի մշակման և պոլիգրաֆարդյունա– բերությունը: Ալավերդու պղնձարդյունա– բերության առանձին ձեռնարկություններ սկսել էին աշխատել շահույթով: Բանգյուղ– տեսչության կատարած աշխատանքի շնոր– հիվ բարելավվել ու էժանպցել էր պետ. ապարատը: Համագումարը հատուկ ուշա– դրություն դարձրեց հանրապետության կուսկազմակերպության շարքերում բան– վորական կորիզի ուժեղացման և գաղա– փարական–դաստիարակչական աշխա– տանքի մակարդակի բարձրացման վրա: ՌԿ(բ)Կ 25-ամյակի մասին զեկուցման կապակցությամբ ընդունված բանաձևում համագումարը որոշեց ստեղծել կուսակ– ցության պատմության ինստիտուտ՝ նրա առջև խնդիր դնելով լուրջ աշխատանք ըս– կըսել Հայաստանի կոմկուսակցության պատմության ուսումնասիրման ուղղու– թյամբ: Դաստիարակչական աշխատանք– ների վերաբերյալ համագումարը խնդիր դրեց բարձրացնել կոմունիստների քաղա– քական–տեսական մակարդակը, ՝ բարելա– վել կուսակցական դպրոցների աշխատան– քը: Ընդգծվեց նաև հեղափոխական զգո– նության բարձրացման և հակալենինյան գաղափարախոսությունների դեմ մղվող պայքարի ուժեղացման անհրաժեշտու– թյունը: Գյուղատնտեսության վիճակի բա– րելավման, հողաշինարարության անց– կացման և գյուղատնտ. կոոպերացիայի զարգացման համար ձեռնարկվելիք մի– ջոցառումների առթիվ ընդունված բանա– ձևում նշված էր, որ «անհրաժեշտ է լայ– նորեն կազմակերպել գյուղատնտեսական կոոպերացիան ինչպես արտադրական (գյուղատնտեսական արտելներ, ընկերու– թյուններ), նույնպես և սպառողական»: Համագումարն ընտրեց ՀԿ(բ)Կ Կենտկոմ (15 անդամ, 7 թեկնածու), վերստուգիչ և վերահսկիչ հանձնաժողովներ: ՀԿ(բ)Կ III ՀԱՄԱԳՈՒՄԱՐ, Հայաստա– նի կոմունիստական (բոլշե– վիկների) կուսակցության երրորդ համագումար, կայացել է 1924 թվականի մայիսի 5–9-ը, Երե– վանում: Մասնակցել է 132 պատգամավոր վճռական և 32-ը՝ խորհրդակցական ձայ– նի իրավունքով, որոնք ներկայացնում էին կուսակցության 4229 անդամ–թեկնածու– ների՝ հանրապետության 376 կազմակեր– պություններից (բջիջներից): Համագումարում քննարկվել են ՀԿ(բ)Կ Կենտկոմի քաղ. ու կազմակերպչական, կենտրոնական վերստուգիչ հանձնաժո– ղովի հաշվետվությունները, գյուղում տար– վելիք աշխատանքի, կոոպերացիայի և ներքին առևտրի հարցերը: Համագումարն ամՓոՓեց հաշվետու ժամանակաշրջանում ժողտնտեսության վերականգնման աս– պարեզում ձեռք բերված հաջողություն– ները: Ավարտվել էր Լենինականի տեքս– տիլ կոմբինատի, Երևանի և Մարդարա– պատի (Հոկտեմբերյան) բամբակազտիչ գործարանների շինարարությունը, մաս– նակիորեն վերականգնվել էին ՂաՓանի պղնձի հանքահորերը, զգալիորեն բարե– լավվել էր աշխատավոր գյուղացիության դրությունը, նախորդ տարվա համեմատու– թյամբ 10%-ով ավելացել էին ցանքատա– րածությունները: Նշվեցին նաև գյուղա– տնտեսության բնագավառում առկա դըժ– վարությունները: Խոսվեց գյուղում դասա– կարգային թշնամու դեմ տարվող պայքա– րի ուժեղացման մասին, երիտասարդու– թյան շրջանում քաղդաստիարակչական աշխատանքի ծավալման, նրան արտա– դրական գործունեության մեջ լայնորեն ընդգրկելու մասին: Համագումարը կու– սակցական կազմակերպությունների առջև դրեց կազմակերպչական և քաղդաս– տիարակչական աշխատանքների մակար– դակի բարձրացման, լենինիզմին թշնամի գաղափարների դեմ պայքարի ուժեղաց– ման, մասսաների հետ կուսակցության կապերի ամրապնդման միջոցով ժողտըն– ա եսության վերականգնումը հաջողու– թյամբ ավարտելու խնդիրներ: Համագու– մարն ամփոՓեց 1923-ի ներկուսակցական դիսկուսիայի արդյունքները, նշելով, որ Հայկոմկուսը միաձույլ է և մինչև վերջ հավատարիմ լենինիզմին: Համագումարն ընտրեց ՀԿ(բ)Կ Կենտկոմ, վերստուգիչ հանձնաժողով և կենտրոնական վերա– հսկիչ հանձնաժողով: ՀԿ(բ)Կ ԿԿ քար– տուղարներ ընտրվեցին Ա. Հովհաննիս– յանը, Ա. Շահսուվարյանը և Ե. Բակունցը: ՀԿ(բ)Կ IV ՀԱՄԱԳՈՒՄԱՐ, Հայաս– տանի կոմունիստական (բոլ– շևիկյան) կուսակցության չորրորդ համագումար, տեղի է ունեցել 1925 թվականի նոյեմբերի 30-ից դեկտեմբերի 4-ը, Երևանում: Մասնակցել են 214 պատգամավոր վճռական և 31-ը՝ խորհրդակցական ձայնի իրավունքով: Ներ– կայացնում էին կուսակցության մոտ 6200 անդամ–թեկնածուների: Նախորդ համա– գումարից հետո ՀԿ(բ)Կ անդամների թիվն ավելացել էր 2000-ով: Համագումարի օրա– կարգում դրված էին ՀԿ(ր)Կ Կենտկոմի քաղ. և կազմակերպական հաշվետվու– թյունները, կենտրոնական վերահսկիչ հանձնաժողովի զեկուցումը, արհմիու– թյունների աշխատանքների մասին հար– ցը: Համագումարն ամՓովւեց անցած մեկ և կես տարում ձեռք բերված տնտ. հա– ջողությունները, նշելով, որ ընդհանուր առմամբ հանրապետությունում ավարտ– վել է տնտեսության վերականգնման պրո– ցեսը: Շարք էր մտել Շիրակի ջրանցքը, ընդարձակվել էին ցանքատարածություն– ները և 3,5 անգամ գերազանցում էին 1919-ի մակարդակը: Զգալիորեն վերա– կանգնվել էր անասունների գլխաքանակը: Գյուղատնտ. կոոպերատիվների թիվը հա– սել էր 147-ի: Գյուղի 40 հզ. աշխատավոր– ներ ընդգրկված էին սպառողական կոո– պերացիայի ցանցում, մոտ 20 հզ. մարդ՝