Էջ:Հայկական Սովետական Հանրագիտարան (Soviet Armenian Encyclopedia) 6.djvu/431

շակի առաջընթացի կողքին մատնանշվե– ցին մի շարք թերացումներ, և միջոցառում– ներ մշակվեցին ժողտնտեսության հիմնա– կան ճյուղերի հետագա զարգացումն ապա– հովելու համար: Համագումարը կուսկազ– մակերպությունների և աշխատավորների ուշադրությունը կենտրոնացրեց հատկա– պես էներգետիկ բազայի ընդլայնման, լեռնային և քիմ. արդյունաբերության բնա– գավառում տեղ գտած թերությունների վե– րացման, սննդի արդյունաբերության և սոցիալիստական գյուղատնտեսության հետագա զարգացման վրա: Համագումա– րըն ընտրեց ՀԿ(բ)Կ Կենտկոմ (55 անդամ, 16 թեկնածու) և վերստուգիչ հանձնաժո– ղով: Կենտկոմի առաջին քարտուղար ըն– տրվեց Գ. Ա. Հարությոմւյանը: ՀԿ(բ)Կ XII ՀԱՄԱԳՈՒՄԱՐ, Հայաս– տանի կոմունիստական (բոլ– շևիկների) կուսակցության տասներկուերորդ համագու– մ ա ր, տեղի է ուևեցել 1939 թվականի փետրվարի 26–28-ը, Երևանում: Մաս– նակցել են 433 պատգամավոր վճռա– կան և 88-ը՝ խորհրդակցական ձայնի իրավունքով, որոնք ներկայացնում էին Երևանի ու Լենինականի քաղաքային և 36 գյուղական շրջանային կազմակերպու– թյուններում միավորված 18429 կուսան– դամների և 8381 թեկնածուների: Համա– գումարը քննարկեց ՀամԿ(բ)Կ XVIII հա– մագումարին ներկայացվող ՍՍՀՄ ժող– տնտեսության զարգացման երրորդ հըն– գամյա պլանի թեզիսները և ՀամԿ(բ)Կ կա– նոնադրության մեջ նախատեսվող փոփո– խությունների թեզիսները: Համագումարը նշեց Հայաստանի կուսակցական, կոմերի– տական և արհմիութենական կազմակեր– պությունների խնդիրները հանրապետու– թյան ժողտնտեսության զարգացման գոր– ծում, մասնավորապես երրորդ հնգամյա պլանով (1938–42) նախատեսվող շինա– րարական օբյեկտների կառուցումն ապա– հովելու տեսանկյունից: խնդիր դրվեց ընդ– լայնել լեռնահանքային արդյունաբերու– թյունը Ալավերդում և Ղափանում, ավար– տել Երևանի կաուչուկի և Կիրովականի քիմ. կոմբինատների կառուցումը: Համա– գումարն ընտրեց 1939-ի մարտի 10-ին Սոսկվայում բացվող ՀամԿ(բ)Կ XVIII հա– մագումարի պատգամավորներ: ՀԿ(բ)Կ XIII ՀԱՄԱԳՈՒՄԱՐ, Հայաս– տանի կոմունիստական (բոլ– շևիկների) կուսակցության տասներեքերորդ համագու– մար, տեղի է ունեցել 1940 թվականի մարտի 11–13-ը, Երևանում: Մասնակ– ցել են 383 պատգամավոր վճռական և 98-ը՝ խորհրդակցական ձայնի իրա– վունքով, որոնք ներկայացրել են 36 գյու– ղական–շրջանային և 2 քաղաքային (Երե– վան, Լենինական) կուսակցական կազմա– կերպություններում միավորված 23189 անդամների և 10340 թեկնածուների: Հա– մագումարում ւսվել են ՀԿ(բ)Կ Կենտկոմի, վերստուգիչ հանձնաժողովի հաշվետվու– թյունները: Ամփոփվել են 1939–40-ին հանրապետության կուսակցական կազ– մակերպությունների կատարած աշխա– տանքի արդյունքները: Արդյունաբերու– թյան համախառն արտադրանքը 1937-ի համեմատությամբ 1940-ին ավելացել էր 50% –ով: Կառուցվել և շահագործման էին հանձնվել Լենինականի տեքստիլ կոմբի– նատի մանվածքային ու գործվածքային նոր ֆաբրիկաները, Երևանի Ս.Մ. Կիրո– վի անվան սինթետիկ կաուչուկի կոմբի– նատը, ալրաղաց կոմբինատը և այլ ձեռ– նարկություններ: Անց էին կացվել 326 կւ1 բարձր լարման էլեկտրահաղորդիչ գծեր, շահագործման հանձնվել Լենինականի և Համամլուի (այժմ՝ Սպիտակ) ենթակայան– ները: Համագումարը խնդիր դրեց ավար– տել Քանաքեռի հիդրոէլեկտրակայանի մնացած ագրեգատների շինարարությունը և սկսել Սևան–Հրազդան կասկադի ամե– նահզոր կայանի՝ Գյումուշի հիդրոէլեկ– տրակայանի կառուցումը: Նշելով պղնձա– հանքային արդյունաբերության բնագա– վառում ձեռք բերված նվաճումները՝ հա– մագումարը որոշեց հասնել Ալավերդու պղնձաձուլական գործարանի կարողու– թյունների լրիվ օգտագործմանն ու ձեռ– նամուխ լինել Փիրդոուդանի (այժմ՝ Քա– ջարան) պղնձամոլիբդենային հանքավայ– րի արտադրական յուրացմանը: Քիմ. ար– դյունաբերության հետագա ընդարձակ– ման նպատակով որոշվեց արագացնել Երևանի Ս. Մ. Կիրովի անվան քիմ. կոմ– բինատի 2-րդ հերթի կառուցումը, Ալա– վերդու ծծմբաթթվի գործարանի շահա– գործումը ևն: Համագումարը նշեց նաև Հայկ. ՍՍՀ–ում մեքենաշինության բնա– գավառում ձեռք բերված նվաճումները: Վերակառուցումից հետո ժամանակակից խոշոր ձեռնարկություն էր դարձել Ֆ. Զեր– ժինսկու անվան մեքենաշինական գործա– րանը: Սկսվել էր երրորդ հնգամյա պլա– նով նախատեսված Երևանի կոմպրեսոր– ների, էլեկտրամեքենաշինական, փոքր հիդրոտուրբինների, Լենինականի, Կի– րովականի և Հոկտեմբերյանի մեխանի– կական գործարանների կառուցումը: Նոր զարգացում էր ստանում հանրապետու– թյան թեթև և հատկապես սննդի արդյու– նաբերությունը: Համագումարը խնդիր դը– րեց տեղական ճակնդեղի հումքի բազայի վրա սկսել Համամլուի (Սպիտակի) շա– քարի գործարանի կառուցումը: Հաշվետու շրջանում գյուղատնտեսության բնագա– վառում ավելացել էին տեխ. կուլտուրանե– րի ցանքատարածությունները, խոշոր և մանր եղջերավոր անասունների գլխա– քանակը: Համագումարը պարտավորեց– րեց կուսակցական ու գյուղատնտեսական մարմիններին՝ հատուկ ուշադրություն դարձնել հացահատիկային ու տեխ. կուլ– տուրաների ցանքատարածությունների ընդարձակմանը: Ընտրվեցին ՀԿ(բ)Կ Կենտկոմ և վերստուգիչ հանձնաժողով: ՀԿ(բ)Կ XIV ՀԱՄԱԳՈՒՄԱՐ, Հայաս– տանի կոմունիստական (բոլ– շևիկների) կուսակցության տասնչորսերորդ համագու– մ ա ր, տեղի է ունեցել 1948 թվականի նոյեմբերի 12–14-ը, Երևանում: Մաս– նակցել են 402 պատգամավոր վճռական և 33-ը՝ խորհրդակցական ձայնի իրավուն– քով, որոնք ներկայացնում էին 53375 կուս– անդամների և 8065 անդամության թեկ– նածուների: Ետպատերազմյան առաջին տարիներին Սովետական Հայաստանի ժողտնտեսու– թյան վերականգնման և զարգացման ուղ– ղությամբ ՀԿ(բ)Կ կատարած աշխատանք– ների մասին համագումարը լսեց Կենտկո– մի հաշվետու զեկուցումը: Ամվւովւելով չորրորդ հնգամյակի անցած տարիների արդյունքները, համագումարը գտավ, որ ընդհանուր առմամբ հանրապետության արդյունաբերության առաջատար ճյուղե– րը հաջողությամբ են հաղթահարել պա– տերազմի հետևանքով առաջացած դժվա– րությունները: Երևանի արդ. 69 ձեռնար– կություններ համագումարի նախօրյակին կատարել էին 1948-ի պլանը և աշխատում էին 1949-ի հաշվին: Համագումարը միա– ժամանակ նշեց, որ կուսակցական մի շարք կազմակերպություններ դեռևս թույլ են պայքարում արդ. ձեռնարկություննե– րում ինքնարժեքի իջեցման, հումքի, վա– ռելիքի, էլեկտրաէներգիայի խնայողու– թյան համար: Գյուղատնտեսության աս– պարեզում համագումարը որոշեց արա– գացնել մի շարք ոռոգելի ջրանցքների կա– ռուցումը, ճահճացած հողերի չորացումը, խաղողի և պտղատու այգիների ընդլայ– նումը, հատուկ ուշադրություն դարձնել մերձարևադարձային կուլտուրաների տա– րածմանը Նոյեմբերյանի, Իջևանի, Շեւմ– շադինի և այլ շրջաններում: Համագումարն ընտրեց ՀԿ(բ)Կ Կենտ– կոմ (71 անդամ, 23 անդամության թեկնա– ծու) և կենտրոնական վերստուգիչ հանձ– նաժողով: ՀԿ(բ)Կ XV ՀԱՄԱԳՈՒՄԱՐ, Հայաս– տանի կոմ ու նիստական (բոլ– շևիկների) կուսակցության տասնհինգերորդ համագու– մ ա ր, տեղի է ունեցել 1951 թվականի մարտի 20–22-ը, Երևանում: Մասնակցել են 406 պատգամավոր վճռական և 23-ը՝ խորհրդակցական ձայնի իրավունքով, ո– րոնք ներկայացնում էին 56174 կուսան– դամների և 5451 թեկնածուների: Համագումարը լսել է ՀԿ(բ)Կ Կենտկո– մի հաշվետվությունը և ամՓոփ ել չորրորդ հնգամյակում հանրապետության կուս– կազմակերպությունների կատարած աշ– խատանքի արդյունքները արդյունաբերու– թյան ու գյուղատնտեսության զարգացման ասպարեզում: Արդ. համախառն արտա– դրանքի հնգամյա պլանը գերակատարվել էր 31%-ով: 1940-ի մակարդակը 1951-ին գերազանցվել էր 2,4 անգամ: Հանրապե– տությունում կառուցվել և վերակառուց– վել էին տասնյակ նոր ձեռնարկություն– ներ (Երևանի Վ. Ի. Լենինի անվ. էլեկ– տրամեքենաշինական, ճշգրիտ էլեկտրա– սարքավորումների, կաբելի, ժամացույցի, ալյումինի, «Պոլիվինիլացետատ*, մահու– դի, Մպիտակի շաքարի, Հոկտեմբերյանի պահածոների): Սկսվել էր մի շարք խո– շոր օբյեկտների (Գյումուշգէս, Քաջարանի կոմբինատ ևն) կառուցումը: Ընդլայնվել էր ժող. սպառման առարկաների արտա– դրանքը: Սննդարդյունաբերության ար– տադրանքը զգալիորեն գերազանցել էր նախապատերազմյան մակարդակը: Զգա– լի էին հաջողությունները նաև գյուղէստըն– տեսության բնագավառում: Տեխ. կուլտու– րաների ցանքատարածությունները հըն– գամյակի ընթացքում ավելացել Էին 17%-ով: Խոշոր եղջերավոր անասունների գլխաքանակը 1950-ին, 1940-ի համեմատ, ավելացել էր 27%-ով, ոչխարներինը և այ–