Էջ:Հայկական Սովետական Հանրագիտարան (Soviet Armenian Encyclopedia) 6.djvu/467

տրիֆիկացման և մեքենայացման ուղղու– թյամբ: 1958-ին ՄՏԿ–ները վերակառուց– վեցին: Զարգացման բարձր մակարդակի հասան շինարարական ինդուստրիան, տրանսպորտը, կապը, գիտությունը: ՍՍՀՄ հասարակական արտադրության հեռանկարային մի շարք հարցերի լուծ– ման համար ՍՄԿԿ XXI համագումարի (1959) որոշմամբ մշակվեց ժողտնտեսու– թյան զարգացման յոթնամյա պլան (1959–66): Պլանի նախագիծը քննարկվեց ՀԿԿ XX համագումարում (1959): Նոր խնդիրներ առաջադրվեցին հասարակական արտադրության հզոր վե– րելքի, նրա կառուցվածքի կատարելա– գործման, գիտության ու տեխնիկայի զար– գացման, բնակչության բարեկեցության հետագա բարձրացման բնագավառնե– րում: Պլանի առաջադրանքները հաջողու– թյամբ կատարվեցին: Ազգային եկա– մուտն աճեց 76% –ով, կապիտալ ներդրում– ների ծավալը կազմեց 2025 մլն ռ.: Արդ. արտադրության ծավալն աճեց 2,2 ան– գամ, ստեղծվեցին արդյունաբերության նոր ճյուղեր՝ էլեկտրոնիկա ու ռադիո– էլեկտրոնիկա, սարքաշինություն ու գոր– ծիքաշինություն, հաշվիչ մեքենաների ար– տադրություն ևն: Կառուցվեց արդ. 116 խոշոր ձեռնարկություն և 134 արտադրա– մաս՝ Աթարբեկյանի ու Երևանի ՀԷԿ–երը, Երևանի ԶԷԿ–ը, շահագործմաև հանձնվե– ցին Լուսավանի (այժմ՝ Չարենցավան) հաստոցաշինական, Լենինականի հղկող ու միկրոշարժիչների, Արզնու ճշգրիտ տեխ. քարերի գործարանները, Կիրովա– կանի քիմկոմբինատի կորունդի արտա– դրամասը, ավարտվեց Ղազախ–Երևան գազամուղի, և սկսվեց Արփա–Սևան ջրատարի շինարարություևը ևև: Աշխա– տանքային ու հումքային ռեսուրսների ռացիոնալ օգտագործման նպատակով արդ. նոր հանգույցներ կազմավորվե– ցին Չարենցավանում, Հրազդանում ու Աբովյանում: 23% –ով աճեց գյուղատնտե– սության համախառն արտադրանքը: Ջրո– վի հողատարածությունները կազմեցին 254 հզ. հա, տնկվեց մրգատու ու խաղողի 7,2 հզ. հա նոր այգի, խոշոր եղջերավոր անասունների գլխաքանակն աճեց 1,1, իսկ մանրինը՝ մոտ 11% –ով: Յոթնամյակի տարիներին կառուցվեց մոտ 4,3 մլն մ2 բնակելի տարածություն: Տեխնիկապես վերակառուցվեցին տրանսպորտն ու կապը: էլեկտրիֆիկացվեցին երկաթուղու Երևան– Սևան, Ալավերդի–Այրում ուղե– մասերը: Երևանում, Լենինականում և գյուղական մի շարք շրջաններում շահա– գործման հանձնվեցին ավտոմատ հեռա– խոսակայաններ, ընդլայնվեց միջքաղա– քային հեռախոսացանցը: էապես բարձ– րացավ ժողովրդի կենսամակարդակը, իջեցվեցին գյուղատնտ. հարկերն ու որոշ ապրանքատեսակների գները, դադարեց– վեց պետ. փոխառության բաժնեգրությու– նը, ավելացան իրական աշխատավարձի և թոշակավորման ֆոնդերը, բարձրացավ բնակչության գնողունակությունը: խոշոր աշխատանքներ կատարվեցին գիտահետա– զոտական ու նախագծային ինստիտուտ– ների կազմակերպման, ինչպես և բնակ– չության բուժսպասարկման բնագավառ– ներում: Ութերորդ հնգամյա պլա– նը (1966-70) կազմվեց ՍՄԿԿ XXIII (1966) և ՀԿԿ XXIV (1966) համագումար– ների որոշումների հիման վրա: ժամանա– կահատվածի կարևորագույն խնդիրները գիտատեխնիկական առաջընթացի նվա– ճումների կիրառման և հասարակական արտադրության կազմակերպման կատա– րելագործման հիման վրա ժողտնտեսու– թյան հզոր վերելքը, նրա արդյունավետու– թյան բարձրացումը և բնակչության նյու– թական բարեկեցության աճն էր: Հնգամ– յակի կատարման շնորհիվ արդ. արտա– դրության ծավալն աճեց 1,8 անգամ: Հատ– կապես բարձր տեմպերով զարգացան ար– դյունաբերության առաջադիմական ճյու– ղերը՝ էլեկտրաէներգևտիկան և մեքենա– շինությունը (2,1 անգամ): Գործարկվեց 110 ձեռնարկություն և արտադրամաս, այդ թվում՝ Երևանի ավտոմոբիլային, քիմ. ռեակտիվների և կենցաղային քի– միայի գործարանները, Հրազդանի լեռ– նաքիմիական կոմբինատի ցեմենտի ար– տադրության առաջին հերթը, Ղափանի պղնձահանքային կոմբինատի հարստա– ցուցիչ ֆաբրիկան: Ավարտվեց Երևանի, Հրազդանի, Կիրովականի ՋԷԿ–երի և Տա– թևի ՀԷԿ–ի կառուցումը: էլեկտրակայան– ների ընդհանուր կարողությունն ավելա– ցավ 1,9, իսկ արտադրությունը՝ 2,13 անգամ: խոշոր տեղաշարժեր կատարվե– ցին գյուղատնտեսության բնագավառում: Համախառն արտադրանքի ծավալն աճեց 20% –ով, շահագործման հանձնվեցին Ապարանի, Մանթաշի, Վարդաքարի ջրամ– բարները, Մխչյանի, Արևշատի, Նոյեմ– բերյաևի, Գետափ–Աղավնաձորի ջրհան կայանները: Ոռոգելի տարածություններն ավելացան 34 հզ. հա–ով, ջրարբիացվեց 133 հզ. հա արոտավայր: Հացահատիկի միջին տարեկան արտադրությունն ավե– լացավ 11,5, բանջարեղենինը՝ 34, կաթինը՝ 19,4, մսինը՝ 22,3%–ով: Ավարտվեց Հրազ– դան–Աղստաֆա երկաթգծի Այգեհովիտ– Աղստաֆա հատվածի, ինչպես նաև Երե– վան–Սևան ավտոմայրուղու Քաղսի– Սևան հատվածի կառուցումը: Շարք մտավ կապի 150 նոր օբյեկտ: Հնգամյակի ըն– թացքում բնակչության մեկ շնչի իրական եկամուտներն աճեցին 37%-ով: Շահա– գործման հանձնվեց մոտ 6 մլն մ2 բնակելի տարածություն: Իններորդ հնգամյա պ լ ա– ն ի (1971–75) հիմքում ընկած էին ՍՄԿԿ XXIV և ՀԿԿ XXV համագումարների որո– շումները: Կարևորագույն խնդիրը հա– սարակական արտադրության ինտենսի– վացման հիման վրա նրա արդյունավե– տության, բնակչության նյութական բա– րեկեցության բարձրացումն էր: Հնգամ– յակի տարիներին կապիտալ ներդրում– ները կազմեցին 4423 մլն ռ.: Ազգային եկամուտն աճեց 46% –ով, որի 2/3-ից ավե– լին ստացվեց աշխատանքի արտադրողա– կանության բարձրացման հաշվին: Ար– դյունաբերության համախառն արտա– դրանքն աճեց 46,1% –ով, այդ թվում ժող. սպառման առարկաների արտադրությու– նը՝ 49,2, իսկ արտադրության միջոցների– նը՝ 43% –ով: Կուլտուր–կենցաղային և տնտ. ապրանքների արտադրությունն ընդլայնվեց 80%-ով: Բարելավվեց ար– դյունաբերության ճյուղային կառուցված– քը. առավել զարգացան տեխ. առաջըն– թացն ապահովող, աշխատատար և սա– կավ հումքատար ճյուղերը: Արդյունաբե– րության տեղաբաշխման կատարելագործ– ման նպատակով շարք մտած արդ. 45 ձեռնարկություններից (Իջևանի «Բենթո– նիտ» կոմբինատ, Չարենցավանի լի զինի և Երևանի մաքուր երկաթի արտադրու– թյան, Շինուհայրի ռետինե կոշկեղենի, «Արզնի» հանքային ջրերի, Նուռնուսի քարամշակման ևն) 31-ը կառուցվեցին փոքր քաղաքներում ու ավաններում: Շա– րունակվեց արդյունաբերության համա– կենտրոնացման պրոցեսը: 1975-ին արդեն կազմակերպվել էին արտադրական և գի– տաարտադրական 36 միավորում, որոնք թողարկում էին հանրապետության արդ. իրացված արտադրանքի 28,5% –ը: Զգա– լիորեն բարելավվեց արտադրանքի որա– կը, յուրացվեց 402 արտադրատեսակի թո– ղարկումը, 405 արտադրատեսակ ստացավ որակի պետ. նշան: Գյուղատնտ. արտա– դրանքի միջին տարեկան աճը կազմեց 21,8%: Գյուղատնտ. շրջանառության մեջ ներգրավվեց 46 հզ. հա նոր ոռոգելի հող, ջրարբիացվեց 127 հզ. հա արոտավայր: Կոլտնտեսություններն ու սովետական տնտեսությունները ձեռք բերեցին 7,7 հզ. տրակտոր, 8,7 հզ. բեռնատար ավտոմե– քենա: Զարգացավ նաև տրանսպորտը, բեռնափոխադրումների ծավալն աճեց 33% -ով, շահագործման հանձնվեց 347 կմ ավտոմոբիլային ճանապարհ: Գիտության զարգացմանը հատկացվող միջոցներն ավելացան 37,3% –ով, կազմակերպվեց գի– տահետազոտական 17 նոր կազմակերպու– թյուն և հաշվիչ կեևտրոն: Բարձրացավ բնակչության նյութական բարեկեցությու– նը: Ստեղծված ազգային եկամտի 76,1%–ը հատկացվեց սպառմանը, որի շնորհիվ բնակչության իրական եկամուտներն ավե– լացան 22,4% –ով, բանվորների և ծառա– յողների աշխատավարձն աճեց միջին հաշ– վով 13,1, կոլտնտեսականների վարձա– տրությունը՝ 37%-ով: Կառուցվեց և շահա– գործման հանձնվեց 6,4 մլն մ2 բնակելի տարածություն: Տասներորդ հնգամյա պլա– նի (1976–80) մշակման համար հիմք հանդիսացան ՍՄԿԿ XXV համագումարի որոշումները: Հնգամյակի գլխավոր խընդ– րի՝ ժողովրդի կյանքի նյութական և կուլ– տուրական մակարդակի բարձրացմանն ուղղված կոմունիստական կուսակցու– թյան կուրսի հետևողական իրականաց– ման համար նպատակ է դրվում ըստ ամե– նայնի բարձրացնել հասարակական ար– տադրության արդյունավետությունը, ավե– լի ԼՐԻՎ ն ռացիոնալ օգտագործել աշխա– տանքային և նյութական ռեսուրսները, բարելավել արտադրանքի որակը, վերա– կառուցել և ընդլայնել գործող արտադրա– կան ձեռնարկությունները, արտադրու– թյան մեջ լայնորեն ներդնել նորագույն տեխնիկա և տեխնոլոգիա: Հնգամյակում կապիտալ ներդրումները կավելանան 25%-ով և կկազմեն մոտ 5,4 մլրդ ռ.: Ազ– գային եկամուտը կավելանա 36% –ով: Արդ. արտադրանքի ծավալը կաճի 39% –ով, այդ թվում արտադրության միջոցների ար– տադրությունը («Ա» խումբ)՝ 51, 7, սպառ–