Էջ:Հայկական Սովետական Հանրագիտարան (Soviet Armenian Encyclopedia) 6.djvu/670

րաճեց սոցիալիստականի: 1945-ի սեպտ. 25-ին Հ. դիվանագիտական հարաբերու– թյուններ հաստատեց ՍՍՀՄ–ի հետ: 1946-ի փետր. 1-ին Հ. հռչակվեց հանրապետու– թյուն: ՀեղաՓոխական վերափոխումների և հետադիմական ուժերի շախշախման հետևանքով երկրում հաստատվեցին ժող. դեմոկրատիայի կարգեր: 1945–49-ին վե– րացվեց ֆաշիստական պետ. ապարատը, ազգայնացվեցին արդ. ձեռնարկություն– ներն ու բանկերը, անցկացվեց ագրարա– յին ռեֆորմ: 1949-ին ուժի մեջ մտավ սահ– մանադրությունը, որն իրավաբանորեն ամ– րապնդեց հունգ. աշխատավորների սո– ցիալ–տնտեսական նվաճումները և Հ. հռչակեց ժող. հանրապետություն: Առա– շին հնգամյա պլանի (1950–54) կատար– ման ընթացքում վերացվեց արդ. հետամը– նացությունը, ստեղծվեցին արդ. նոր կենտ– րոններ, Հ. դարձավ ինդուստրիալ–ագրա– րային պետություն: Հունգ. ժողովուրդը հաշողությամբ իրականացնում էր սո– Կեոշ գլուխ Բուղա– յի դղյակից, կար– միր մարմար (մոտ 1400, Բուղայի ամ– րոցի թանգարան, Բուդապեշտ) ցիալիստական շինարարություն՝ օգտվե– լով Սովետական Միության եղբայրական աշակցությունից և անշահախնդիր օգնու– թյունից: Օգտագործելով հունգարական աշխատավորական կուսակցության (ՀԱԿ, ստեղծվել էր 1948-ին՝ ՀԿԿ–ի և ՄԴԿ–ի միավորումից) ղեկավարության (Մ. Ռակո– շի և ուրիշներ) թույլ տված սխալները՝ ներքին հետադիմությունը՝ միշագգային իմպերիալիզմի սադրանքով և Ի. Նադի ռևիզիոնիստական խմբավորմաև աշակ– Շապրոնի ռատուշայի հրապարակի (այժմ՝ Բելոյանիսի հրապարակ) տները (XVIII դ.) ցությամբ, հակահեղափոխական խռովու– թյուն բարձրացրեց երկրում (1956-ի հոկտ. 23–նոյեմբ. 4)՝ նպատակ ունենալով վե– րացնել սոցիալիստական նվաճումները և Հ. դուրս բերել սոցիալիստական լագերից: Բանվորա–գյուղացիական կառավարու– թյունը 0ա. Կադարի ղեկավարությամբ դիմեց Սովետական Միության օգնությա– նը: Հ–ում գտնվող սովետական զորքերը հունգ. հեղաՓոխական ուժերի հետ միա– սին ճնշեցին հակահեղափոխությունը և պահպանեցին սոցիալիստական նվաճում– ները: ՀԱԿ վերակազմվեց մարքսիզմ– լենինիզմի սկզբունքներին հավատարիմ հունգարական սոցիաւիաոական բանվո– րական կուսակցության (ՀՍԲԿ): ժող. տնտեսության զարգացման եռամյա (1958–60), ապա հնգամյա (1961–65) պլանների կատարման շնորհիվ Հ–ում ավարտվեց գյուղատնտեսության սոցիա– լիստական վերակառուցումը, իրականաց– վեց կուլտուրական հեղավւոխություն և կառուցվեցին սոցիալիզմի հիմքերը: Հա– շողությամբ կատարվեց նաև երրորդ հըն– գամյա պլանը (1966–70), մտցվեց ժող. տնտեսության կառավարման նոր սիստեմ, որի նպատակն էր՝ ամրապնդել ու կաւոա– րելագործել պլանավորման սոցիալիս– տական կարգը, բարձրացնել արտադրու– թյան արդյունավետությունն ու աշխատա– վորների նյութական շահագրգռվածությու– նը: ՀՍԲԿ XI համագումարը (1975-ի մարտ) ամփոփեց չորրորդ հնգամյա պլանի (1970–75) արդյունքները և ևշեց Հ–ում զարգացած սոցիալիստական հասարա– կարգի կառուցման խնդիրները առաշիկա 15–20 տարվա համար, սահմանեց հինգ– երորդ հնգամյակի (1976–80) հիմնական ցուցանիշները: Հ. ՏՓ1ս–ի անդամ է (1949), Վարշավայի պայմանագրի մասնակից (1955): Սոցիա– լիստական համագործակցության մյուս երկրների հետ միասին հետևողականորեն պայքարում է սոցիալական տարբեր կարգ ունեցող պետությունների խաղաղ գոյակ– ցության համար, հանդես գալիս հօգուտ միշագգային լարվածության թուլացման, զինաթափման և ընդհանուր խաղաղու– թյան: Հ–ի արտաքին քաղաքականության անկյունաքարը Սովետական Միության հետ անխախտ բարեկամությունև ու սո– վետա–հունգարական համագործակցու– թյան անշեղ զարգացումն է: 1976–78-ին ստորագրվել են սովետա–հունգարական մի շարք նոր համաձայնագրեր տնտ. հա– մագործակցության վերաբերյալ: VI. Քաղաքական կուսակցությունները, արհմիություները և հասարակական այլ կազմակերպությունները Հունգարական սոցիալիս– տական բանվորական կ ու– սակցություն (ՀՍԲԿ), Հունգարիա– յի կոմկուսի (ստեղծվել է 1918-ին) ժառան– գորդն է, ունի 760 հզ. անդամ (1978): Հայրենական ժողովրդա– կան ճակատ (ՀԺ&), հիմնվել է 1954-ին, ՀՍԲԿ–ի ղեկավարությամբ գոր– ծող քաղ. մասսայական շարժում է: Նպա– տակն է ՀԺՀ ազգաբնակչության բոլ^ խավերին միավորել սոցիալիզմի կառուց ման համար: Հունգարական արհմիու– թյուններն ունեն ավելի քան 4 մլն անդամ (1978), մտնում են ԱՀՖ–ի մեշ: Հունգարական կոմունիս– տական երիտասարդ ու թյան մ ի ու թ յ ու ն (ՀԿԵՄ), հիմնվել է 1957-ին, ունի 840 հզ. անդամ (1978): Հ ու ն գ ա– ր ա–ս ովետական բարեկամու– թ յ ա ն ը ն կ և ր ու թ յ ու ն: VII. Տնւոեսա–աշխարհագրական ակ– նարկ Հ. ինդուստրիալ–ագրարային երկիր է: 1976-ին ժող. տնտեսության մեջ զբաղված– ների 44% –ը բաժին էր ընկնում արդյունա– բերությանը, 21% -ը՝ գյուղատնտեսու– թյանը: Սոցիալիստ՛ական սեկտորը տա– լիս է ազգային եկամտի 98,4%–ը (1978): Արդյունաբերությունը: Հ–ի հանքա– հումքայիև և էներգետիկական ռեսուրս– ները սահմանաՓակ են: էներգետիկայի հիմքը ածուխն է, որի և մազութի բազայի վրա կառուցվել են խոշոր ՋԷԿ–եր: Արդյու– նահանում են բոքսիտներ (2-րդ տեղը Եվրոպայում), երկաթի ցածր տեսակի հանքանյութ, մանգան, բազմամետաղներ, կաոլին, ինչպես նաև փոքր քանակու– թյամբ նավթ և գազ: «Բարեկամություն» նավթամուղով ստացվող նավթի բազայի վրա Սազհալոմբատայում ստեղծվել է նավթավերամշակման խոշոր կոմբինատ, իսկ «Բարեկամություն–2» նավթամուղով ստացվող նավթի բազայի վրա հզոր կոմ– բինատ է գործում Լենինվարոշում: Պաքշ քաղաքում կառուցվում է հունգ. առաշին ատոմակայանը: ՍՍՀՄ–ից Հ. էլեկտրա– էներգիա է հաղորդվում Մուկաչևո–Գյոդ (Բուդապեշտի մոտ) էլեկտրահաղորդման բարձրավոլտ գծով: 1978-ին ավարտվել է Ալբերտիրշա–Վիննիցա (ՍՍՀՄ) գծի կա– ռուցումը: Մշակող արդյունաբերությաև կարևոր ճյուղերև են մեքենաշինությունն ու մե– տաղամշակումը, քիմ. և սևնդի արդյունա– բերությունը: Սև մետալուրգիան 4/5 մա– սով աշխատում է ներմուծվող հանքանյու– թով և 2/3 մասով՝ ներմուծվող կոքսով: Հիմնական կենտրոններն են՝ Միշկոլցը, ՕԳԴԸ» Դունաույվարոշը: Ալյումինի ար– դյունաբերությունը հիմնականում կենտ– րոնացած է Տատաբանյա–Սեկեշֆեհեր– վար–Այկա եռանկյունում (Հյուսիսային Դունանտուլ): ՍՍՀՄ–ի և Հ–ի միշև կնքված համաձայնագրով հունգ. արզնահողը վե– րամշակվում է սովետական գործարաննե– րում, ստացվող ալյումինի մի մասը ետ է ուղարկվում Հ.: Հ–ի մեքենաշինությունը մասնագիտացած է առավելապես ոչ մե– տաղատար ճյուղերի գծով՝ էլեկտրատեխ– նիկա, հատկապես կապի տեխնիկա, էլեկ– Պեչի քիմիական պարարտանյութերի գործա– րանը