Էջ:Հայկական Սովետական Հանրագիտարան (Soviet Armenian Encyclopedia) 7.djvu/296

Այս էջը սրբագրված չէ

(Մ. Դեշպանդե, ծն. 1899, Ն. Փադկե, ծն. 1894, Վ. Քանդեկար, ծն. 1898), հեղափոխական–դեմոկրատական պոեզիայի առաջացմանը (Ա. Դեշպանդե, ծն. 1901, Վ. Շիրվադքար, ծն. 1912, Վ. Կանտ, ծն. 1913): Շատ գրողնեը (Բ. Վարերկար, 1883-1965, Գ. Մադքոլկաը, ծն. 1899, Վ. Հադապ, 1900-66) պատկերում են իրենց իրավունքների համար պայքարող բանվորների ու գյուղացիների: Անկախ Հնդկաստանի Մ. գ–յանը բնորոշ են տարբեր ոճերի և ուղղությունների միահյուսումը, սոցիալական ու բարոյական խնդիրների նկատմամբ հետաքրքրությունը, հակաբուրժուական միտումները (արձակագիրներ Շ. Պենդսե, Վ. Մուդգուլքար, Ջ. Դալվի, բանաստեղծներ Շ. Մուքթիբոդհ, Վ. Կարանդիքար, Վ. Բապատ, դրամատուրգներ Պ. Դեշպանդե, Վ. Տենդուլքար):
Գրկ. История индийских литератур, пер с англ., М., 1964; Ламшуков В. К., Маратхская литература, М., 1970.
ՄԱՐԱԹԻ, տես Հնդկական լեզուներ:
ՄԱՐԱԹՈՆ (Μαραθών), բնակավայր Հունաստանում, Ատտիկայի համանուն հարթավայրում՝ Աթենքից 40 կմ հյուսիս-արևելք: Մ–ի մոտ մ. թ. ա. 490-ի սեպտ. 13-ին տեղի է ունեցել հույն–պարսկական պատերազմների (տես Հույն–պարսկական պատերազմներ) առաջին խոշոր ճակատամարտը: Հուն. զորքը (շուրջ 10 հզ. հոպլիտներ՝ ծանրազեն հետևակը) Միլտիադեսի հրամանատարությամբ պարտության է մատնել պարսկ. զորքը (մոտ 20 հզ. նետաձիգներ ու հեծելազորայիններ)՝ Դատիսի գլխավորությամբ: Պարսիկները դիմել են փախուստի՝ թողնելով 6400 սպանված, հույներից սպանվել է 192 մարդ: Մ–ի մոտ հույների հաղթանակը բարոյական մեծ նշանակություն է ունեցել հույն–պարսկական պատերազմների ամբողջ ընթացքի համար:
ՄԱ.ՐԱԹՈՆՅԱ.Ն ՎԱԶՔ, խճուղային վազք, թեթև աթլետիկական մրցությունների վազքի ծրագրի ամենաերկար տարածությունը (42 կմ, 195 մ): Անվանումը ստացել է Մարաթոն տեղանունից: Մարաթոնյան ճակատամարտից հետո, ըստ ավանդության, հույն սուրհանդակ զինվորը վազքով, առանց դադարի, հասնում է Աթենք, ավետում հաղթանակի լուրը և անկենդան ընկնում: Ֆրանսիացի բանասեր Մ. Բրեալի նախաձեռնությամբ Մ. վ. ընդգրկվեց 1 օլիմպիական խաղերի (Աթենք, 1896) ծրագրում: Հաղթող դարձավ հույն Ս. Լուիսը: Համաշխարհային բարձրագույն նվաճումը հավասար է 2 ժ 8 ր 33,6 վրկ (Դ. Քլեյտոն, Ավստրալիա, 1969): Մ. վ–ի ավանդական միջազգային մրցումներ են անցկացվում Բոստոնում (ԱՄՆ), Վինձորում (Մեծ Բրիտանիա), Կոշիցեում (ՉՍՍՀ), Էնսհեդեում (Նիդերլանդներ), Աթենքում (Հունաստան):
ՄԱՐԱԼ, տես Եղջերուներ:
ՄԱՐԱԼ ԴԱՂ, հայ բոշաների գյուղ, Տրապիզոնի վիլայեթի Սինոպ գավառում: 1915-ին ուներ մոտ 100 տուն բնակիչ, որոնք հիմնականում նստակյաց էին: Զբաղվում էին անասնապահությամբ, հողագործությամբ: Գյուղի բնակչությունը ոչնչացվել է 1915-ին, թուրք. կառավարության կազմակերպած ջարդերի ժամանակ:Բ. Թոռլաքյան ՄԱՐԱԼԶԱՄԻ, գյուղ Հայկական ՍՍՀ Մեղրու շրջանում, Մեղրի գետի ձախ ափին, շրջկենտրոնից 12 կմ հյուսիս–արևմուտք: Կոլտնտեսությունն զբաղվում է անասնապահությամբ, այգեգործությամբ, կերային կուլտուրաների մշակությամբ: Ունի տարրական դպրոց, ակումբ, գրադարան, կինո, կապի բաժանմունք, կենցաղսպասարկման տաղավար, բուժկայան: Հիմնադրվել է մոտ 1831-ին:
ՄԱՐԱԼԻԿ, քաղաքատիպ ավան (1962-ից), Հայկական ՍՍՀ Անիի շրջանի վարչական կենտրոնը: Գտնվում է Արագած լեռան արևմտյան լանջին: Մ–ով է անցնում Լենինական–Թալին–Երևան ավտոմայրուղին: Երկաթուղով կապված է Պեմզաշենի հետ: Կոլտնտեսությունն զբաղվում է հացահատիկի, կերային կուլտուրաների մշակությամբ և անասնապահությամբ: Մ–ում են Լենինականի տեքստիլ միավորման բամբակամանվածքային ֆաբրիկան, լուսատեխնիկական էլեկտրասարքավորումների և Հիդրոհաղորդակ միավորման հիդրոսարքերի գործարանները, շինանյութերի և շինարարական իրերի կոմբինատը, Անիի գլխավորող պանրագործարանը: Մ–ում կան 2 միջնակարգ և երաժշտական յոթնամյա դպրոցներ, մարզադպրոց, պրոֆտեխնիկական ուսումնարան, 2 մսուր–մանկապարտեզ, կուլտուրայի տուն, գրադարան, կապի հանգույց, կինոսարք, շրջանային հիվանդանոց (75 մահճակալով), պոլիկլինիկա, ամբուլատորիա, դեղատուն: Մ–ում և շրջակայքում պահպանվել են գյուղատեղիներ, քարայրեր, խաչքարեր (VII-XI դդ.), եկեղեցի (1903), գերեզմանոցներ: Բնակիչների նախնիները եկել են Բասենից, 1828-ին:
ՄԱՐԱԼՅԱՆ ՍԱՐՈՎ, գյուղ Լեռնային Ղարաբաղի Ինքնավար Մարզի Մարտակերտի շրջանում, Թարթառ գետի ձախ կողմում, շրջկենտրոնից մոտ 20 կմ հյուսիս-արևելք: Միավորված է Լենինավանի խաղողագործական սովետական տնտեսության հետ: Ունի տարրական դպրոց, գրադարան, ակումբ:
ՄԱՐԱԿԱՅԲՈ (Maracaibo), քաղաք և նավահանգիստ Վենեսուելայի հյուսիս–արևմուտքում, Սուլիա նահանգի վարչական կենտրոնը: 690 հզ. բն. (1978): Երկրի տնտեսական երկրորդ (Կարակասից հետո) և նավթային հիմնական շրջանի կենտրոնն է (տալիս է երկրում արդյունահանվող նավթի ավելի քան 3/4-ը): Կան սննդի, տեքստիլ, էլեկտրատեխնիկական, մետաղամշակման, ավտոհավաքման, թղթի, ցեմենտի, քիմ. արդյունաբերության ձեռնարկություններ: Զարգանում է նավթաքիմիան: Մ. աշխարհի նավթային կարևոր նավահանգիստներից է: Ունի համալսարան: Հիմնադրվել է 1571-ին:
ՄԱՐԱԿԱՆՑ, գյուղ Արևմտյան Հայաստանում, Վանի վիլայեթի Մոկսի գավառում, Վանա լճից հարավ: 1909-ին ուներ 11 ընտանիք հայ բնակիչ, զբաղվում էին երկրագործությամբ և անասնապահությամբ: Մ–ի հայերը 1915-ի հուլիսին, ռուս. զորքերի նահանջի ժամանակ, գաղթել և բնակություն են հաստատել Արևելյան Հայաստանում:
ՄԱՐԱԿԵՇ, քաղաք Մարոկկոյի հարավ-արևմուտքում, Մարակեշ նահանգի վարչական կենտրոնը: 255 հզ. բն. (1978): Մարոկկոյի հվ. շրջանի տնտ. կենտրոնն է, երկաթուղային կայարան, ավտոճանապարհների հանգույց: Մ–ում կա սննդհամի, քիմ., տեքստիլ, կարի, փայտամշակման արդյունաբերություն, տնայնագործություն: Գործում են Կարաուին համալսարանի ֆակուլտետը, թանգարաններ: Պահպանվել են XI-XIX դդ. ճարտ. հուշարձաններ: Հիմնադրվել է մոտ 1070-ին:
ՄԱՐԱՂԱ, Մերաղե, Մարակա, քաղաք Իրանի հյուսիս–արևմուտքում, Ուրմիա լճից հարավ–արևելք: 65 հզ. բն. (1974): Երկաթուղային կայարան է, խաղողագործության, պտղաբուծության կենտրոն: Բնակչությունը զբաղվում է չոր մրգերի, սեկի և գորգերի արտադրությամբ, փայտամշակմամբ: Մ–ի մոտ արդյունահանվում է քարածուխ, մարմար: Մ. 1221-ին ավերել են մոնղոլները, հետագայում ծաղկել, դարձել է Հուլուղու խանի աթոռանիստը: XIII դ. 2-րդ կեսին Նասրեդդին Թուսիի ղեկավարությամբ կառուցվել է Մարաղայի աստղադիտարանը: Մ–ում բնակվել են շատ հայեր: 1318-ին հռոմեական կաթոլիկ եկեղեցին Մ–ում հաստատում է եպիսկոպոսական աթոռ, Արևելքում, հատկապես հայերի մեջ, կրոնական «միության» անվան տակ, ուժեղացնելու համար կաթոլիկական քարոզչությունը՝ հօգուտ Հռոմի եկեղեցու և եվրոպական պետությունների: 1828-29-ին Մ–ից և շրջակա գյուղերից հազարավոր հայեր գաղթել և բնակություն են հաստատել Արևելյան Հայաստանում:
ՄԱՐԱՂԱՅԻ ԱՍՏՂԱԴԻՏԱՐԱՆ, հիմնադրվել է XIII դարի 2-րդ կեսին, Մարաղա քաղաքում (Իրանի հյուսիս–արևմուտքում), գործել է շուրջ հարյուր տարի: Այդտեղ աշխատում էին տարբեր երկրների