թյան, «Չարգյահը»՝ խանդավառության, «Շուշթարը»՝ թախծի ևն։ ժանրի առումով Մ․ իմպրովիզացիոն բնույթի վոկալ–գործիքային կամ գործի– քային ստեղծագործություն է՝ հիմնված նույնանուն լադի վրա․ կարող է հիմք հանդիսանալ ավելի խոշոր ցիկլային կոմ– պոզիցիայի՝ դաստգահի կազմա– վորման համար։ Դաստգահում Մ–ները միմյանց են հաջորդում լադային ձայնա– ծավալի աստիճանական ընդարձակման և բնորոշ ինտոնացիոն–թեմային դարձ– վածքների տարբերակային զարգացման սկզբունքով․ Մ–ներին սովորաբար հա– ջորդում են երգային կամ պարային բնույ– թի չափավորված հատվածներ՝ թես– նիֆներ և ռանգեր։ Մ–ները կա– տարվում են երգով՝ գործիքային նվագակ– ցությամբ կամ մենակատարող գործիք– ներով (թառ, քամանչա ևն)։ Իբրև խոսքա– յին տեքստ օգտագործվում են Արևելքի դասական բանաստեղծների քնարական ստեղծագործությունները։ Հայ իրականության մեջ կենցաղավա– րում է բացառապես գործիքային Մ․, կա– տարողական երկարատև պրակտիկայում մշակվել են դրանց տեղական, սովորա– բար հակիրճ տարբերակներ, որոնց մեջ օգտագործված են ժող․ պարային եղա– նակներ ևս։ Նշանավոր կատարողներից են եղել՝ Ա․ Մելիք–Աղամալյանը, P․ Մե– լիքյանը (թառ), Ս․ Օգանեզաշվիլին (Ա․ Օհանյան), Լ․ Կարախանը (քաման– չա), Դ․ Եգանյանը, Մ․ Մարգարյանը, Լ․ Մադոյանը (դուդուկ) և ուրիշներ։ Մ–նե– րի առաջին նոտագրողը եղել ԷՆ․ Տիգրան– յանը։ Մ․ հասկացությունը ենթադրում է նաև երաժշտական մտածելակերպի որոշակի տեսակ և երաժշտության ձևակառուցողա– կան որոշակի միջոցներ, որոնց կարևո– րագույն տարբերիչ հատկանիշը իմպրո– վիզացիայի սկզբունքն է։ Երնշակյաե
ՄՈՒՂԱՆԻ ԴԱՇՏԱՎԱՅՐ, Մուղանի տափաստան, Կուր–Արաքսյան դաշ– տավայրի մաս Ադրբեջանական ՍՍՀ–ում։ Տարածքի հվ–արմ․ մասը գտնվում է Իրա– նում։ Մ․ դ․ հվ–ում աստիճանաբար ձուլ– վում է Լենքորանի դաշտավայրի հետ։ Մեծ մասամբ ծովի մակարդակից ցածր ալյուվիալ հարթավայր է։ Տարածված են մոխրագույն, մարգագետնամոխրագույն, մոխրաշագանակագույն, մարգագետնա– յին, երբեմն՝ աղակալված հողերը։ Բու– սականությունը կիսաանապատային է։ Ոռոգվում է Լենինի անվ․, Մոսկովյան, Ագիզբեկովի անվ․ և այլ ջրանցքներով։ Դաշտավայրում զբաղվում են բամբակա– գործությամբ։ Կան ձմեռային արոտա– վայրեր։
ՄՈՒՂՆԱՐԻ, հայաբնակ գյուղ Աբխազա– կան ԻՍՍՀ Դագրայի շրջանում, շրջկենտ– րոնից 23 կմ հյուսիս–արևմուտք։ Կոլտըն– տեսությունն զբաղվում է ծխախոտի և եգիպտացորենի մշակությամբ, այգեգոր– ծությամբ, անասնապահությամբ, մեղվա– բուծությամբ։ Ունի հայկական ութամյա դպրոց, ակումբ, կինո, բուժկայան։ Մ․ հիմնադրել են Սամսունի և Օրդուի շրջա– կա գյուղերից եկած հայերը, 1889-ին։
ՄՈՒՂՆԵՑՅԱՆ Դեղամ Մինոյի [ծն․ 21․12․ 1921, գ․ Մեծ Պարնի (ՀՍՍՀ Սպիտակի շրջանում)], սովետական կուսակցական և պետական աշխատող։ ՍՄԿԿ անդամ 1943-ից։ Ավարտել է Լենինականի Մ․ Նալ– բանդյանի անվ․ հայկ․ մանկավարժական ինստ–ի պատմության ֆակուլտետը (1953)։ Մասնակցել է Հայրենական մեծ պատե– րազմին։ 1950–55-ին եղել է ՀԼԿԵՄ Լե– նինականի քաղաքային, ապա՝ օկրուգա– յին կոմիտեի առաջին քարտուղար, 1963 – 1968-ին՝ կուսակցական–պետական, այնու– հետև ժողովրդական վերահսկողության Լենինականի քաղաքային կոմիտեի նա– խագահ, 1968-ից՝ ՀԿԿ Լենինականի քաղ– կոմի երկրորդ, 1975-ից՝ ՀԿԿ Դիլիջանի քաղկոմի առաջին քարտուղար։ 1981-ի հուլիսից Մ․ ՀՍՍՀ հրատարակչություննե– րի, պոլիգրաֆիայի և գրքի առևտրի գոր– ծերի պետական կոմիտեի նախագահն է։ 1961–71-ին ՀԿԿ վերստուգիչ հանձնաժո– ղովի անդամ, 1971–76-ին՝ ՀԿԿ Կենտկո– մի անդամության թեկնածու, 1976-ից՝ ՀԿԿ Կենտկոմի անդամ։ ՀՍՍՀ VI, VIII–X գու– մարումների Գերագույն սովետի դեպու– տատ։ Պարգևատրվել էtԿարմիր աստղի 2, Աշխատանքային կարմիր դրոշի 3, «Պատվո նշան» 2 շքանշաններով։
ՄՈՒՂՆԻ, Մ ողն ի, գյուղ, Հայկական ՄԱՀ Աշտարակ քաղաքի վարչատերի– տորիալ կազմում, քաղաքից 1,5 կմ հյու– սիս–արևելք։ Սովետական տնտեսությունն զբաղվում է այգեգործությամբ։ Ունի ութամյա դպրոց, ակումբ, գրադարան, բուժկայան։ Մուղնու Ս․ Գևորգ եկեղեցին հարավ–արևմուա– քից Գյուղի հվ․ ծայրին կանգուն է Ս․ Գևորգ վանքը, որը հիմնադրվել է XIV դ․ և հիմ– նովին վերակառուցվել՝ 1664–69-ին (ճարտ–ներ՝ Սահակ Հի զանեցի և Մուրադ)։ Վանքի քառամույթ գմբեթավոր բազիլի– կի հորինվածքով եկեղեցին շինված է մաքուր տաշած սև ու կարմիր տուֆից։ Արմ․ կողմից կից է եռակամար բաց սրա– հը, որի միջին հատվածի վրա բարձրա– նում է զանգակատան ռոտոնդան։ Ընդար– ձակ և բարձր աղոթասրահը (16,1 i/X X 12․2 մ) արլ–ում ավարտվում է բեմի կիսաշրջանաձև աբսիդով, որի երկու կող– մերում ուղղանկյուն, թաղածածկ ավան– դատներ են։ Ինտերիերը երկու զույգ խա– Մուղնու Մ․ Դևորգ եկեղեցու հարա– վային մուտքը Մուղնու Ս․ Գևորգ վանքի (հիմնադրվել է XIV դ․, հիմնովին վերակառուցվել՝ 1664 – 1669-ին) հատակագիծը չաձև մույթերով և նրանց միջև ձգված կա– մարներով բաժանվում է երեք նավի։ Գմբեթը (5,67 մ տրամագծով) բարձրա– նում է դահլիճի կենտրոնում։ Աբսիդի և դահլիճի հս–արլ․ անկյան վրա XIX դ․ որմնանկարներ են։ Եկեղեցու արտաքին հարդարանքում մեծ դեր է խաղում բազ– մագունությունը՝ սև և դեղնակարմրավուն տուֆի օգտագործումով։ Հվ․ մուտքը ուշա– գրավ է բացառիկ հարուստ և բարձրար– վեստ ձևավորումով։ Վանքի ուղղանկյուն հատակագծով, կոպտատաշ բազալտից շարված պարիսպները հս–արմ․ և հվ–արմ․ անկյուններում ունեն շրջանաձև բուրգեր։ Աշխարհիկ շինությունները (XVII դ․) խըմ– Մուղնի
