Էջ:Հայ Սփյուռք հանրագիտարան 2003.djvu/125

ԲՈՒԼՂԱՐԻՍ 131 Ս. Սարգիս հայկական եկեղեցին, ո- սակցությունների տեղական կազմա- յին կյանքն անկում է ապրեք սկսել է րին կից բացվելէ Սիսակյան դւղյտցը: կերպությունները, հասարակական և վերականգնվել 1990-ական թթ.: Տար- Գործել են նաև ուրիշ դպրոցներ: մշակութային միություններ, լոաավո- բեր տարիներ Վառնայում հրատա- XIX դ. վերջից մինչև 1944-ը Վառնա- րական հաստատություններ: 1970-ա- րակվել են շուրջ 20 անուն հայերեն յում գործել են հայ քաղաքական կու- կան թթ. 2-րդ կեսից համայնքի ազգա- պարբերականներ: Հայասաանյայց առաքելական ե- կեղեցու Բ-ի թեմը կազմավորվել է XIX դ.: Առաջնորդանիստը Սոֆիայի Ս. Աստվածածին եկեղեցին է: Միջնադարյան Բ-ի մի շարք քա¬ ղաքներում (Օհրիդ, Ստրումիցա, Ֆի- լիպոպոլիս, Սրեդեց, Դևոլ, Թըռնո- վո) ձևավորվել են քաղկեդոնական և առաքելական հայերի համայնք¬ ներ՝ իրենց եկեղեցիներով, վանքե¬ րով ու հոգևոր սպասավորներով: XII դ. Ֆիլիպոպոլսում գործել է հայկա¬ կան վանք՝ Հովհաննես Ութմանի վա¬ նահայրությամբ: Այս ժամանակա¬ շրջանում է հիշատակվում նաև Ֆի- լիպոպոլսի հոգևոր առաջնորդ Գրի¬ գոր եպիսկոպոսը, որին Գրիգոր Գ Տղա կաթողիկոսը (1173-93) նշանա¬ կել է Հայ առաքելական եկեղեցու պաշտոնական բանագնաց: 1675-ին կառուցվել և 1828-ին վե¬ րաշինվել է Պլովդիվի Ս. Գևորգ ե- կեղեցին. գործում է ցայսօր: Սո- ֆիայում առաջին հայկական եկեղե¬ ցին կառուցվել է 1673-ին՝ հայ վա¬ ճառական Ապրո Չելեբիի միջոցնե¬ րով: 1936-ին օծվել է Սոֆիայի Ս. Աստվածածին եկեղեցին: XVIII դ. վերջին Բուրգասում կառուցվել է Պլովդիվի Ս.Գևորգ եկեղեցու զանգակատունը ԵԿԵՂԵՑԻ փանոս արք. Հովակիմյանը: 1954- 1956-ին թեմը գլխավորել է Վազ- գեն եպս. Պալճյանը, որը միաժա¬ մանակ Ռումինիայի թեմի առաջ¬ նորդն էր: 1956-ին Վազգեն եպս. Պալճյանը ընտրվել է Ամենայն հա¬ յոց կաթողիկոս, իսկ բուլղարահայ թեմի աթոռը միառժամանակ մնա¬ ցել է թափուր: 1968-ից Հայաստան- յայց առաքելական եկեղեցու Բ-ի թեմի առաջնորդն է Տիրայր արք. Մարաիկյանը: Միջնադարում մի քանի հայկա¬ կան եկեղեցիներ ունեցել են գրչու¬ թյան կենտրոններ, որտեղ ստեղծ¬ վել են հայերեն ձեռագրեր: Եկեղե¬ ցիներին կից գործել են դպրոցներ: Եկեղեցին նպաստել է նաև հայկա¬ կան մշակութային և լուսավորական ըն կերություն ների գործունեությ ա- նը: XIX դ. վերջին և հատկապես 1920-ական թթ. Բ-ի հայոց թեմը զգալի աշխատանք է կատարել երկ¬ րռւմ ապաստանած արևմտահայե¬ րին օգնություն ցուցաբերելու հա¬ մար: Կոմունիստական վարչակարգի պայմաններում սահմանափակվել է հայ կրոնական համայնքի գործու¬ նեությունը: 1980-ական թթ. վերջին գործել է 5 հայկական եկեղեցի: 1994-ից Հայ առաքելական եկե¬ ղեցու Բ-ի թեմական խորհուրդը (ա- տենապեա՝ Օնիկ Քիրազյան) քայ¬ լեր է ձեռնարկել հայկական եկե¬ ղեցիները վերաբացելու ուղղու¬ թյամբ: Պազարջիկի, Ստարա Զա- գորայի և Սոֆիայի քաղաքային իշ¬ խանությունները տեղի հայ հա¬ մայնքներին հողամասեր են հատ¬ կացրել նոր եկեղեցիներ կառուցե¬ լու համար: Բուրգասի Ս. Խաչ եկեղեցին Ս. Աստվածածին եկեղեցին, 1850-ա- կան թթ.՝ Ս. Խաչ եկեղեցին: Ռուսեի Ս. Աստվածածին հայկական եկեղե¬ ցին գործել է XIX դ. սկզբից: 1842- ին Վառնայում կառուցվել է Ս. Սար¬ գիս եկեղեցին: XIX դ. Բ-ում գործող հայկական եկեղեցիների թիվը 15-ից ավելի էր: Բ-ի թեմը մինչև XX դ. սկիզբը գլխա¬ վորել է Կ. Պոլսի հայոց պատրիար¬ քարանի առաջացրած առաջնորդա¬ կան տեղապահը: 1903-ին Բ-ի թեմի առաջնորդ է ընտրվել Վահան վրդ. Տեր-Հակոբյանը: Առաջին համաշխարհային (1914-18) և հույն ֊թուրքական (1919-22) պատերազմների տարի¬ ներին Բ-ում գործել է ժամանակա¬ վոր թեմական խորհուրդ: 1922- ին թեմի առաջնորդ է ընտրվել Սաե-