- 6 -
րար ընդու նում են 1319-1320 թուականին # ուրեՏՖ եւ այդ թ ա ական֊ ներին Հայերն անցել են Աոարախան % Ասարախ ան ուէք ապոլած « ՝Բերա^ կանութիւն Հայկայ չեզուին» գրքի յիշաաակարանում (ապ • Ասար • 1798 թ.) ասուած Է. Ա Բազմաթիւն Հայ ազդի բնակչաց Անւ ոյ » ցիրուցան եղեալ յերկրէն խ րհանց ՚ի աար աշխարՀ » բազումք ի նոցանէ եկհալ նոաան ՛ի կողմանս երկրին Աժդերխանու եւ դաեալ անդ դայլ եւս Հայս ֆի բաղմաց Հեաէ եկեալս $ րնա կեցան ասա եւ յայսմիկ աշխարՀ ի » ւ Հա^ մարես»9 մի եւ նոյն խդսքերն են դրուած եւ Տփխսում 1846 թ* 4րաաա. րակուոզ « կովկաս » կազէթայի ձ()ու մ. ԷՀ 178 ւ
Այսաեղից երեւում է» որ ՚էերքին դաղթ ականութ իւննե րի կեդրոնն Ասարախանն էր* Այո նաՀանդը Հնումը $Րերթ այս եւ մերթ այն վայ^ րենի ու կիսավայրենի աղդերի ձեռքին է եղել եւ $դարրերարար այո ա. այն աղդի յարձակման ու ասպաաակման է ենթարկող ել ւ նա^անղի
գլխաւոր քազաքն կոչ» ում էր Աաէլ (աես ոու Հ՚էէճապի֊
տակէ^աաոր //.. Է9 619 • ապ • Պէաերբա րդ 1852 թ* ) ւ Թ* ղարու վերՀո» մր
այժէքեան Ասարախանի նաՀանգը երեք ագէլհրի մէ Հ Էր բամ անոլաձ • Վօլդայի աֆ ավ*ը մինչել Մանրիչա դեաը Խազարներին Էր սլաականա մ • այս դեաի ձախ ափի երկիրը եւ. կասպից ծովից մինչեւ Ուրալ եղած եր^ կիրը պաականա մ Էր Խվալիսսներին , իսկ աւելի Հիւսիս Վօլդայի ա^ փերը% Պէչէնէդներին ւ Թաթարաց կամ Մ ոնղո լաց արշաւանքների մ ա մանակ Ասարախանը մի սւեսւսկ արտա$ ախմրերի կիցքի գերը կաաարեց ես վերՀ ի վերՀ ոյ Թաթարներր բնակութիւն Հասաաաեցին Վօ/ղայի ա^ փերի վրայ եւ ՀիաՈէեցին կազան քաղաքը » նորողեցին ԱաԼ լ ք տ>էլայ,ն եւ– կոչեցին Ասաօրօկանի %
Հայերը ՀեազՀեաԷ դաւով այդ երկրումը բնակոէելոլ ն <դա ա։սկ ով՝ չաա մեծ արգելքն երի Հան դիպեցան $ ոբովՀեաել իտ խոզ Թաթ ձտւրնե րը չաա էին նեղոլմ նրա*հց եւ վեր^ապէս գլխաւ որն այն էր 9 որ վաճա^ ոականութեան Համար յարմարու թ իւնն եր չըկային • իսկ Հայերի միակ պարապմունքն այդ էր . ուսաի եւ այդ անաանելի լծին շը դիմանալով 1331 թուականին չուեցին Աս$որախանից դէպի Ղ%րիմ% ուր իրենց եղ^ բայբներն Համեմաաաբար աւելի լաւ դրութեան ՚՚Հ* Հ ին ւ Նրանց դրլ֊ խալոր գաղթաաեղին էր *1՝աֆա կամ ՝Ւէֆէ Քաք1աքը ( ահս Աբր • Կրես» • էի 109)» Ջնայած այս դաղթ ին » այն ու ամենայնի*֊ $»ակաւաթիլ Հայեր էքեացին Ասադրօկ անում * որոնց մասին մենք քիչ յեաոյ կը խօսենք %
Ռուսաց պեաու թիւնը վաղուց արդէն ծրագրել էր դուրս քշել իր Հարեւան Թաթարներին իրենց ^ա^մաններից 9 ոչնչացնել Տմոլաարս»^ րականների իշխանութիւնը . Բայց Հարկաւոր էր Հզօր կամքի աէր աա ոաՀնոբդ եւ դա եղաւ Իօան Դ> Խսաաբարոյ ցարը ել ամրոդՀ ՌոՀսի ինքնակալ մեծ իշխանը • Նրա ժամանակը Ռուսաոաանի Համար մի նոր դարեշրՀան էր ել Իօան էԱոաարարոն % որի աոաՀ դողում էին ժամա^.
0ւցւէւ29շ1 Եգ
