սպեկտրի ենթակարմիր, աջ՝ անդրամանուշակագույն մասերը: Տեսանելի ճառագայթումն ընկալվում է աչքի կողմից և նպաստում տեսող. պատկերների ձևավորմանը: Ենթակարմիր ճառագայթումը մաշկում գտնվող բազմաթիվ նյարդային վերջույթների (ջերմաընկալիչների) կողմից ընկալվում է որպես ջերմություն: Լ-ի հատկությունների և նյութի հետ նրա փոխազդեցության առանձնահատկությունների ուսումնասիրությամբ զբաղվում է ֆիզիկայի օպտիկա բաժինը, իսկ կենսբ. տարբեր օբյեկտների հետ՝ լուսակենսաբանությունը: Օրգանիզմի կենսաքիմ., ֆիզիոլոգ. և մյուս հակազդեցությունները, որոնք ընթանում են լույսի էներգիայի մասնակցությամբ, կոչվում են լուսակենսբ. գործընթացներ: Անդրամանուշակագույն ճառագայթներն ընկալող հատուկ ընկալիչներ չկան, թեպետ մաշկում կան որոշ բջիջներ, որոնցում նշված ճառագայթների էներգիայի ազդեցության տակ մշակվում են գունակներ, որոնք մաշկին տալիս են դեղնավուն կամ դարչնագույն երանգ (տես Արևայրուկ):
Լուսակենսբ. գործընթացների համար անհրաժեշտ լուսային էներգիայի հիմն. աղբյուրը Արեգակն է: Երկրագնդի առաջնային մթնոլորտում արեգակնային ճառագայթումը եղել է մեթանի, ջրածնի, ածխածնի օքսիդի և ամոնիակի մոլեկուլներից տարբեր օրգ. նյութերի սինթեզման ակտիվ գործոններից մեկը: Ստացված նյութերը ելանյութ են ծառայել կյանքի առաջնային ձևերի զարգացման համար: Երկրագնդի վրա կենդանիների և բույսերի տարբեր ձևերի ի հայտ գալուց հետո Լ-ի նշանակությունն ավելի է մեծացել: Կանաչ բույսերի կլանած արևի ճառագայթների էներգիան օգտագործվում է ֆոտոսինթեզի համար, ապահովում է ազատ թթվածնի ելքը մթնոլորտ և օդը պիտանի դարձնում շնչառության համար: Թթվածինը, արևի ճառագայթների օգնությամբ օզոնի փոխարկվելով, մթնոլորտի վերին շերտերում գոյացնում է պաշտպան. շերտ, որը կենդանի օրգանիզմները պահպանում է արևի ճառագայթման վնասակար ազդեցությունից: Ֆոտոսինթեզի միջոցով կուտակված բավականին քանակությամբ օրգ. նյութը նպաստել է երկրի վրա կենդ. աշխարհի բուռն զարգացմանը: Արեգակի ճառագայթման էներգիան նպաստել է նաև բազմաթիվ մուտացիաների առաջացմանը, որոնք ելանյութ են բնական ընտրության համար (տես Փոփոխականություն, Մուտացիա): Էվոլյուցիայի ընթացքում արևի ճառագայթների անմիջական ազդեցության տակ ձևավորվել է տեսողությունը, որը մարդու և շատ կենդանիների համար դարձել է շրջակա միջավայրի մասին տեղեկություն ստանալու հիմն. աղբյուրներից մեկը: Լ. և լուսակենսբ. գործընթացներն ունեն բացառիկ նշանակություն տարբեր օրգանիզմների զարգացման ու կենսագործունեության համար: Լուսակենսբ. գործընթացները, ըստ ֆունկցիայի, բաժանվում են 3 խմբի: 1-ինը (հիմնականում ֆոտոսինթեզը) ապահովում է կարևոր կենսբ. միացությունների սինթեզը: 2-րդ խմբի գործընթացներն ապահովում են ինֆորմացիայի ստացումը, որի աղբյուրը Լ. է, բազմաթիվ ֆունկցիաների (տեսողություն, լուսաձգտում, լուսահակում, բույսերի լուսա-պարբերականություն ևն) կարգավորումը, որոնց շնորհիվ կենդանիները հնարավորություն են ստանում արագ կողմնորոշվել շրջակա միջավայրում, իսկ բույսերը՝ հարմարվել արևի ճառագայթման փոփոխություններին՝ կախված տարվա եղանակից, օրվա ժամանակից: 3-րդ խմբի գործընթացներն ուղեկցվում են կենդանի օրգանիզմի համար վնասակար հետևանքներով (օրինակ՝ վիտամինների, ֆերմենտների, գունակների և այլ միացությունների քայքայումը, վնասակար մուտացիաների ի հայտ գալը, ճառագայթային էներգիայի ուռուցքածին ազդեցության հետևանքով ուռուցքների առաջացումը): Չնայած լուսակենսբ. գործընթացների ձևերի բազմազանությանը՝ կան նաև լուսային էներգիայի յուրացման ընդհանուր օրինաչափություններ, որոնցից են՝ լույսի որևէ ընդունիչի կողմից լուսային էներգիայի առանձին բաժնի (քվանտի) կլանումը, այդ էներգիայի փոխակերպումը քիմ. կապերի էներգիայի, կենսաքիմ. փոխարկումների շղթան, որոնք ավարտվում են ֆիզիոլոգ. կամ ընդհանուր կենսբ. ազդեցությամբ: Ընդ որում՝ գոյություն ունի անմիջապես լույսի տակ ընթացող ռեակցիաների շղթա, այսպես կոչված՝ «լուսային» փուլ և դրան հաջորդող կենսաքիմ. (ֆերմենտային) ռեակցիաների շղթա, որոնք ընթանում են առանց լույսի՝ «մթության» փուլ:
Լուսակենսբ. կարևոր գործընթացներից ֆոտոսինթեզը միակն է, որի ժամանակ ազատ էներգիան մեծանում (կուտակվում) է: Մնացած բոլոր կենսբ. գործընթացներն իրականանում են ֆոտոսինթեզող օրգանիզմներում կուտակված պոտենցիալ էներգիայի հաշվին, որը կատարվում է լուսային էներգիա կլանելիս: Ֆոտոսինթեզն իրականացնում են բարձրակարգ կանաչ բույսերը, բազմաբջիջ կանաչ, գորշ և կարմիր ջրիմուռները, միաբջիջ օրգանիզմները (էվգլենայիններ, դիատոմայիններ ևն), բակտերիաների շատ տեսակներ:
Ֆոտոսինթեզի ընթացքում ածխաթթու գազից և ջրից սինթեզվում են օրգ. նյութեր, որն ուղեկցվում է թթվածնի անջատմամբ: Եվ քանի որ իրենց կենսագործունեության համար բույսերն օգտագործում են հողի հանքային աղերը, ապա սինթեզված օրգ. միացությունները նույնպես պարունակում են ազոտ, ֆոսֆոր, ծծումբ, երկաթ, կալիում, նատրիում և այլ տարրեր: Առաջացած սպիտակուցների, նուկլեինաթթուների, ածխաջրերի, ճարպերի մոլեկուլներն իրենց հերթին ծառայում են որպես «շինանյութ» բջիջների համար:
Տեսողությունը նույնպես հիմնված է լուսակենսբ. երևույթների վրա: Լուսային էներգիայի ընկալիչներում (աչքի ցանցաթաղանթի ցուպիկները և գավաթիկները) լուսաքիմ. ռեակցիաների արդյունքում տեսող. գունակների մասնակցությամբ ձևավորվում են նյարդային ազդակներ, որոնք հաղորդվում են գլխուղեղ, որտեղ էլ ձևափոխվում են տեսող. պատկերների: Նման ձևով, հատուկ գունակային համակարգի մասնակցությամբ են իրականանում բույսերի լուսահակումային և լուսապարբերական փոխազդեցությունները, որոնք հնարավորություն են տալիս արագորեն հարմարվել լուսավորվածության օրային կամ սեզոնային փոփոխություններին: Այս մեխանիզմով են պայմանավորված բույսերի դեպի արևը շրջվելու, ակտիվության օրական ռիթմի, բերքատվության և այլ ունակություններ: Հայտնի են նաև այլ բնույթի լուսակենսբ. երևույթներ, մասնավորապես՝ լույսի խթանիչ ազդեցությունը կենդանիների աճման և զարգացման վրա:
Որոշ հետազոտողներ նշված գործոնի ազդեցության հետ են կապում այս հարյուրամյակում մարդու աճման տեմպերի արագացումը (տես Ակցելերացիա, Մարդու հասակը): Լ. ունի նաև խթանիչ և կարգավորիչ ազդեցություններ վիտամինների ու գունակների սինթեզի, բջջի բաժանման վրա: Ակտիվորեն ուսումնասիրվում են, այսպես կոչված, լուսադինամիկ. ներգործության հիմնահարցը (բջիջների վնասումը տեսանելի լույսով, թթվածնի և որոշ ներկերի մասնակցությամբ), լուսառեակտիվացումները (անդրամանուշակագույն ճառագայթման վնասակար ազդեցության «վերացումը» տեսանելի լույսով լուսավորելիս): Կենսբ. կառուցվածքների հետ Լ-ի փոխազդեցության առանձնահատկությունների ուսումնասիրումը հնարավորություն է ստեղծել լազերային տեխնիկան օգտագործել ակնաբանության, միկրովիրաբուժության մեջ և այլուր:
