և մարզիկը, անշուշտ, ի վիճակի են մարզվելու ավելի մեծ բեռնվածությամբ: Անհրաժեշտ է մեծ ուշադրություն դարձնել աշխատունակության վերականգնմանը նպաստող հանգստին: Երբ խախտվում է աշխատանքի և ուժերի վերականգնման փուլերի ճիշտ հարաբերակցությունը, առաջանում են գերհոգնածություն, գերմարզվածություն և գերլարվածություն: Նման դեպքերում պետք է դիմել բժշկի:
Գերհոգնածությունը, ի տարբերություն ֆիզիոլոգ. հոգնածության, աշխատունակության ավելի տևական անկումն է: Գերհոգնածության մասին են վկայում թորշոմածությունը, վատ ախորժակը, շարժումների ներդաշնակության թուլացումը: Նվազում են ուժը, արագությունը, դիմացկունությունը: Այս երևույթները վերացնելու համար բավական է, թեկուզ ժամանակավորապես, փոխել Մ-ների ռեժիմը, փոքրացնել բեռնվածությունները, երկարացնել դրանց միջև ընկած ժամանակամիջոցները, սահմանել հանգստի լրացուցիչ օրեր: Վիտամինացված սնունդը, խորը քունը և կյանքի ռեժիմի (ուսում, աշխատանք, հանգիստ) կարգավորումը կօգնեն արագ վերականգնել ուժերը:
Գերհոգնածության 1-ին իսկ նշանների դեպքում հարկավոր է դիմել բժշկի և անհրաժեշտ միջոցներ ձեռնարկել, հակառակ դեպքում կարող է առաջանալ գերմարզվածություն: Վերջինիս բնորոշ են ընդհանուր վիճակի վատացումը, քնի խանգարումը, դյուրագրգռելիությունը, անտարբերությունը, աշխատունակության անկումը, որոնք հանգեցնում են մարզ. արդյունքների հետագա նվազման: Գերմարզվածության հիմքում ընկած է բարձրագույն նյարդային համակարգի գործունեության խանգարումը: Ժամանակ առ ժամանակ մարզիկը նույնիսկ տհաճություն է զգում մոտալուտ Մ-ից, իսկ դրանից հետո նրա սրտի շրջանում առաջանում են տհաճ զգացողություններ: Օրգանիզմում էներգիական նյութերի պաշարի նվազման հետևանքով մարզիկը սովորաբար նիհարում է: Պաշտպան. ուժերը նվազում են, ինչը կարող է նպաստել գաղտնի ընթացող հիվանդությունների սրացմանը և սուր շնչառական հիվանդությունների առաջացմանը: Նման դեպքերում բժիշկը սովորաբար խորհուրդ է տալիս 12 շաբաթ զգալիորեն փոքրացնել Մ-ների բեռնվածությունը, չափավորել արագ և ուժային վարժությունները, պարապմունքներն անցկացնել բացօթյա վայրերում (զբոսայգի, անտառ, գետափ): Օգտակար են բացօթյա զբոսանքները, ոչ մեծ տարածությամբ վազքը, լողը: Ավելի լավ է 13 շաբաթ նվիրել ակտիվ հանգստին՝ սահմանափակվել առավոտյան մարմնամարզությամբ, մի քիչ վազել, լողալ: Մ-ների բեռնվածությունը պետք է մեծացնել աստիճանաբար: Այս խորհուրդներն անտեսելիս ուժերի վերականգնման համար կպահանջվի ավելի շատ ժամանակ (1-2 ամիս): Խորացած գերմարզվածությունը վերացնելու համար անրաժեշտ է բուժվել հիվանդանոցում: Մարզիկի ինքնազգացողությունը տուժում է նաև, երբ, հիվանդ լինելով հանդերձ, նա չի դադարեցնում Մ-ները, իսկ առողջանալուց հետո անմիջապես սկսում է պարապել նախկին լարվածությամբ: Հարկավոր է հիշել, որ գերմարզված վիճակում չի կարելի մասնակցել մրցումների: Մ-ների ճիշտ ռեժիմի դեպքում մարզիկը ձեռք է բերում լավագույն մարզավիճակ, իրեն լավ է զգում և ցույց տալիս մարզ. բարձր արդյունքներ: Մ-ների ժամանակաշրջանում անհրաժեշտ է կանոնավոր բժշկական հսկողություն, որի արժեքավոր լրացումը մարզիկի՝ սեփական առողջ. վիճակի ինքնադիտարկումներն են՝ ինքնահսկումը:
ՄԱՐՄՆԱՄԱՐԶՈՒԹՅՈՒՆ. հատուկ ընտրած ֆիզ. վարժությունների համակարգ, որը նպաստում է մարդու ֆիզ. համակողմանի զարգացմանը և առողջության ամրապնդմանը: Մ-յան կանոնավոր պարապմունքները բարելավում են սիրտանոթային և շնչառ. համակարգերի գործունեությունը, ամրացնում հենաշարժ. ապարատը, ուժեղացնում նյութափոխանակությունը, կատարելագործում ֆիզ. ծանրաբեռնվածություններին հարմարվելու մեխանիզմը: Մ. նպաստում է մարդու ֆիզ. համաչափ զարգացմանը, ձևավորում գեղեցիկ կեցվածք, ամրացնում մկանունքը՝ հատկապես ձեռքերի, ուսագոտու, որովայնի, զարգացնում է ճկունություն, կատարելագործում շարժումների համաձայնեցումը: Հենաշարժ. համակարգի վրա ընտրողաբար ազդելու, ըստ ճիգերի մեծության, շարժումների ամպլիտուդի, տեմպի, կրկնության քանակի՝ վարժությունները չափավորելու հնարավորությունը, շնչառության հետ որոշակի զուգորդումները թույլ են տալիս ցանկացած տարիքի ու սեռի, տարբեր առողջության և ֆիզ. պատրաստվածության մարդկանց զբաղվել Մ-յամբ:
Չի կարելի պարապմունքներն սկսել առանց բժշկի հետ խորհրդակցելու, որոնց ընթացքում բժշկ. մշտ. հսկողությունը պարտադիր է (հատկապես երեխաների և տարեցների համար): Մ. լինում է ընդհանուր զարգացնող, սպորտային և կիրառ.: Ընդհանուր զարգացնող Մ. լինում է հիմն. հիգիենային, ռիթմային (աերոբիկա), աթլետիկ., սպորտային Մ.՝ բուն մարզ., ակրոբատիկ., գեղարվեստ., կիրառական Մ.՝ արտադր., մասնագիտակիրառ., ռազմակիրառ. և բուժ.:
Մ-յան ընդհանուր զարգացնող տեսակները:
Հիմն. Մ. բոլոր տարիքի մարդկանց զանգվածային ֆիզ. դաստիարակության կարևորագույն միջոց է. կիրառվում են վազքը, ցատկերը, մագլցումները, նետումները և առարկաներով (գնդակ, ցատկապարան, փայտաձող), «դիմադրություններով» ճկունության, ձգման, թուլացման, որոշ մարզասարքերի վրա կատարվող վարժություններ ևն:
Վաղ և նախադպրոցական տարիքի երեխաների Մ. նպաստում է նրանց ֆիզ. ու հոգեկան զարգացմանը և ընդգրկվում է երեխայի օրվա ռեժիմում (տես Մսուրային տարիք, Նախադպրոցական տարիք): Առողջությունն ամրապնդելու հետ այս պարապմունքները զարգացնում են նաև երեխաների հիմն. շարժումները. կրծքի երեխան սովորում է սողալ, ինքնուրույն նստել և ոտքի կանգնել, նախապատրաստվում է ինքնուրույն քայլել: 1 տարեկանից բարձր երեխաները պարապմունքների շնորհիվ սովորում են քայլել, մագլցել, վազել, ցատկել, ձեռք են բերում շարժումների լավագույն համաձայնեցում և գեղեցիկ կեցվածք, ինչպես նաև համարձակություն, վճռականություն, ընկերասիրության զգացում, խմբում գործելու հմտություն: Մ-յամբ կանոնավորապես զբաղվելիս զարգանում է ոչ միայն երեխաների շարժող. գործունեությունը, այլև նրա հետ կապված կենտր. նյարդային համակարգը, կատարելագործվում են սիրտանոթային, շնչառ., նյարդամկանային համակարգերը, բարելավվում է նյութափոխանակությունը:
Մինչնախադպրոց. և դպրոց. տարիքի երեխաների պարապմունքների համալիրները պարունակում են ուսագոտու, փորի, մեջքի, ոտքերի մկանները ելման տարբեր դիրքերից (կանգնած, նստած, պառկած) ամրապնդելու ընդհանուր զարգացնող վարժություններ: Համալիրներում կան նաև հիմն. շարժող. ունակությունները (քայլք, վազք, թռիչքներ, մագլցում, առարկաների նետումներ ու որսումներ) զարգացնող և կատարելագործող, հավասարակշռության վարժություններ: Մ-յամբ չզբաղված երեխային չի կարելի միանգամից առաջարկել վարժությունների ողջ համալիրը: Սկզբում նրան պետք է հանձնարարել
