ական մարտերին։ Թ-ից զոհվել է 21 ազատա«յռիկ։
ԹԱԼԻՇ-ՄՕ պԱՆԻ ԻՆՔՆԱՎԱՐ ՀԱՆՐԱԳԻՏՈՒԹՅՈՒՆ (ԹՄԻՀ). ԱՀ հարավարևելԳ6 յոթ շրջանների տարածքում 1993-ի հունիսի 11-ին թալիշների հռչակած ինքնավար հանրա-ետությունը ԱՀ կազմում։ XVIII դ. կեսին "«ասպից ծովի հարավարևմտյան ափին կազքա կորվել է Թալիշի խանություն ֆեոդալական Ղշտությունը։ Մայոսքաղաքը՝ Լենքոարն։ Հիմնական բնակիչները թալիշներ էին։ Խանական վաաստիայի հիմնադխն Էլ տեղական ֆեոդա-կան վերնախավից սեոիսծ Աեիդ Աբասը։ "93-ին Միր-Մուստաֆա խանը դիմել է Դարաստանին՝ խնդրելով նրա հովանավորությունը։ 1802-ին խանությունը վերցվել է ռուսական հովանավորության ներքո։ 1813-ի Գպղիստանի աշտության պայմանագուվ ձերսկեոդվել Է, իսկ 2Տ-ի Թուրքմենչայի պայմանագիրը հաստատել է Թալիշի խանության վերջնական միացումդ Ռուսաստանին։ 1919-ին հռչակվել է ԹալիշՍոսլանի Խորհրդային Հանրապետությունը. սա.այն Ադրբեջանում խորհրդային իշխանություն «ւտատվելուց հետո այն լուծարվել Է. իսկ թալիշ -զգայնականներն ադրբեջանցի րոլշեիկների յրդմից ենթարկվել են բռնությունների. աքսուքել Միբխ։ Ադրբեջանում բնակվող մյուս ազյոյին փոքրամասնությունների նման պետա.--ա մակսալակով ենթարկվել են ուծացման։
Թալիշների շրջանում ազգային-ազատագոսյան տրամադրությունները ուժգնացել են 1992-ի .Էսին՝ ԱՀ-ում Աժճ առաջնորդ Ա. էլչ)ւբեյի իշ-յանության գալուց և թյուրքացման քաղաքականության որդեգրումից հետո։ 1993-ի օգոստոսի 7փ0 Լենքորանում հրավիրվել է ԹՄԻՀ Ազգային մեջլիսի Աահմանադրական ժողովը՝ ազգուքամբ թալիշ զինվո1աԿանների նախաձեռնուքքամբ և ադրբեջանական բանակի Լենքորանի տրւմարտակի գնդարդետ Ա. Գումբատովի ղեկա.զտսթյամբ։ 216 պատվիրակների որոշմամբ ընդունվել է «ԱՀ կազմում ԹՄԻՀ պետական անոխության մասին» սահմանադրական ակտը։ մզզային մեջլիսը ԹՄԻՀ նախագահ է հռչակել մ Գումբատովին, իսկ մեջլիսի նախագահ՝ Ֆ. մբբասովին։ Ընդունվել են ԹՄԻՀ խորհրդա1 ։սերը՝ դրոշը, օրհներգը. զինանշանը։
1993-ի օգոստոսի 24-ին ԹՄԻՀ լուծարվել Է. .ախագահը և բարձրաստիճան 20 պաշտոնյաներ ձերբակալվել են և դատարդարտվել տարբեր տարիների բանտարկության։ ԱՀ Միլի մեջլիսի որոշմամբ արգելվել է Ադրբեջանի ժողովոսդների հավասարության կուսակցության (նախկինում՝ Թալիշական ազգային կուսակցություն) գործունեությունը։
Հ. Դեմոյան, Հ. Խաչատրյան
ԹԱԼԻՇՆԵՐ (ինքնանվանումը՝ թալիշան), ազգություն։ Ապրում են ԱՀ հարավ-արևելքում և իրանի Իսլամական Հանրարդետության հյուսիսային շրջաններում։ Մայրենի լեզուն թալիշերենն է (րդատկանում է հնդեվրոպական լեզվաընտանիքի իրանական լեզուների հյուսիսարևմտյան խմբին, խոսվում է ԱՀ հարավ-արևելքում և Իրանի Գիլյան գավառում), գրական լեզուն ադրբեջաներենն Է։ Հավատացյալները շիա մահմեդականներ են։ 1990-ին Թ-ի թիվը 350-360 հզ. էր (180 հզ՝ ԱՀ-ում)։ Տես նաև/Յարիշ-Մուղահի ԻԱքԱավսՄ Հանրապհտություճ: ԹԱՂԱԱԵՌ, գյուղ ՄԷՀ Հադրութի շրջանում՝ շրջկենտրոնից ւ .5 կմ արևմուտք 800-900 մ բարձրության վրա։ Տարածքը՝ 1010 հա։ Բնակչությունը՝ 470 (2003)։ Զբաղվում են անասնապահությամբ և հողագործությամբ։ Ունի ութամյա դպրոց. մշակույթի տուն, բուժկետ։
Գյուղում են Ա. Ամենափրկիչ (XIV-XV դդ.) և Թաղասերի անապատ հնավայրի Ա. Աստվածածին (XVII դ.) եկեղեցիների ավերակները և Շենատեղի հին բնակավայրի կիասկանգուն (XVII դ.) եկեղեցին։
1988-ին Թ-ում ստեղծվել է ինքնապաշտպանական խումբ, ապա՝ կամավորական ջոկատ։ Շուրջ 100 կամավորներ ՊԲ տարբեր ստորաբաժանումների կազմում մասնակցել են Հադրութի (Արսրինշեն, Ծամձու), Ֆիզուլիի, Ջաբրայիլի. Զանգելանի շրջանների ազատագրական մարտերին։ Թ-ից ԼՂՀ «Մարտական խաչ» 2-րդ աստիճանի շքանշանով պարգևատրվել են Բ. Հայդսկ և Ա. Ավագյամը։ Զոհվել է 22 ազատամարտիկ։
Վ. Բալայսմր
ԹԱՂԱՎԱՐԴ. գյուղ ԼՂՀ Մարտունիի շրջանում՝ շրջկենտրոնից 38 կմ հարավ-արևմուտք Վարանդա գետի աջ ափին՝ 1000 մ բարձրության վրա։ Տարածքը՝ 2365 հա։ Բնակչությունը՝ 1375 (2003)։ Զբաղվում են այգեգործությամբ, հացահատիկի մշակությամբ և անասնապահությամբ։ Ունի միջնակարգ և 8-ամյա դպրոցներ, մշակույթի տուն, երկու բուժկետ։
Թ. հնում մտնում էր Ղարաբարրի Վարանդա մելիքության, ապա՝ Ելիզավետպոլի նահանգի
