2իայի բաժանմունքը։ Արցախի ժողովրդական ւգերը հավաքել են ՀՀ ԳԱՍ Արվեստի ինստիտուտի և Կոմիտասի անվան կոնսերվատոփայի դիտական արշավախմբերն ու մի շարք անհատ երգահավաքներ։
Ներկայումս (2004) ԼՂՀ-ում գործում են «վարարակն» կամերային երգչախումբը (ստեղծվել է
1988- ին), «Արցախի բալիկներ» մանկական համույթը (1992). որոնք 1997-ին ստացել են պետական կարգավիճակ, «Ղարաբաղ» պետական էստոսդային համույթը (1997)։
17. ԹԱՏՐՈՆԸ
ԼՂՀ տարածքում թատերարվեստը սկզբնավորվել է հնագույն ժամանակներից։ նոր ժամայակների թատրոնի սկիզբը դրվել է 1865-ին. երբ դերասաններ Ղ. Զմշկյանը, Մ. Ամրիկյանը և Ս. Մանդինյանը Շուշիում, տեղի թատերասերների հետ բեմադրել են Հ. Կարենյանի «Շուշանիկ», Վարդան Մամիկոնյան» ոյատմահայրենասիրական և «Շկոլի վարժարղետ» (թարգմանություն) ոյիեսները։ Տեղի թատերասերների խումբը 1868-ից ներկայացումներ է տվել Հ. Հախումյանի տան դահլիճում, թեմական ղլղլոցում, քաղաքային ակումբում։ Բեմադրվել են Հ. Կարենյասի. Մ. Տեր-Գրիգորյանի պիեսները. Խ. Աբովյանի «Պարաոյ վախտի խաղալիքը», Տ.Նազարյանի «ճւղատդ քոլադ կտշի», Խ. եպիսկոպոս Ստեփանեի «Լեոն Ա» և այլ երկեր։ Պ. Ադամյանը և Զաբելը տեղի ուժերի հետ 1882-ին ներկայացրել են Ջակոմետտիի «Ոձարգործի ընտանիքը», Շեքսպիրի «Համլետը»։ Մ. Խանդամիրյանի միջոցներով Ս. Ամենարիրկիտ (Ղազանչեցոց) եկեղեցու մոտ 1891-ին կառուցվել է թատրոնի շենք («Խանդամիրյանց» թատրոն), ուը բացվել է Մուրացանի «Ռուզան» պիեսի ներկայացումով։ Այդ թատրոնում հյուրախաղերով հանդես են եկել հայ բեմի լավագույն ներկայացուցիչներ Գ. Պետրոսյանը, Գ. Ավետյանը, Հ. Աբելյայը, Սիրանույշը, Պ. Արաքսյանը, Մ. և Հ. Ֆելեկյանները, Փառանձեմը, Զաբելը, Հ. Ա Ա. Զափֆյանները, Քնարիկը, ինչպես և ռուսական, ուկոսինական (հյուրեկ) թատերախմբերը։ Շուշիի թատերական կյանքի առաջընթացին էապես նպաստել են Բաքվի հայոց կուլտուրայի միության և Թիֆլիսի հայոց դրամատիկական ընկերության հետ ունեցած սերտ կապելը։ 1915ին Շուշիում հյոսախաղերով հանդես է եկել Հայոց կուլտուրայի միության «Ազատ թատրոնը»՝ Վ. Փավրազյանի ղեկավարությամբ։ Մինչև 1930-ական թթ. Շուշիում և Ստերիանակերտում գործել են առանձին թատերախմբեր։ 1932-ին Կ. Ալվարյանի ջանքերով կազմակերպվել է Ստերիանակերտի Մ. Գուկու անվան հայկական դրամատիկական թատրոնը (այժմ՝ Վ. Փավրագյանի անվան), ուը բացվել է Վ. Վաղարշյանի «Օղակում» պիեսի ներկայացումով։ Հիմնադիր կազմում էին Ս. Մանուկզադեն. Աննա Մելիքը. Ա. Խաչյանը, Մ. Կուգանյանը և ուրիշներ։ 1949-ին, Բաքվի հայկական թատրոնը փակվելուց հետո, թատրոնը համալւվել է նոր ուժերով։
Թատրոնի պատմության 1988-94-ի շրջափուլն ընթացել է «Միացում… միացում» նշանաբանով։ Ղերասաններն ու թատերական գործիչներն իրենց առօրյա խնդիրն են դա ւձւե լ հայ ւե նա սի լական ելույթները հանրահավաքներում, մարտական դիրքերում, զորանոցներում. ձեռնարկություններում։ Առանձին դեպքերում ներկայացումներն ունեցել են ոչ միայն գեղարվեստական, այլե քաղաքական հնչեղություն. 1988-ի փետրվարմարտին Ստերիանակերտի հրապարակներում թատրոնը ներկայացրել է հայ բանաստեղծների (Հ. Շիրազ. Ս. Կապուտիկյան.Գ. էմինեուրիշներ) ստեդծագործությունների հիման վրա ստեղծած «Մենք» գրականերաժշտական կոմպոզ)ւցիրսն (ռեժիսու՝ Լ. Հարությունյան)։ Պատերազմի տարիներին բեմադրվել է Վ. Հակոբյանի «Արցախյան բալլադ», Ն. Զարյրււնի «Արա ՕՂււլեցիկ» և այլ պիեսներ։ Զինադադարից հետո թատրոնն ունեցել է նոր խնղիրներ. ընդլայնել գեղարվեստական հարցադրումների սահմանը, համադրելռեժիսորական լուծումների ու դերասանական խաղի միասնության սկըզբունքը։ Այդ շրջանի լավագույն բեմաւլրություններից են՝ Լ. Հարությունյանի «Սուրբ զատիկ», «Եղել ենք. կանք և գալու ենք դեռ», Ռ. Աբոսհամյանի «Մուրբ Շուշանիկ». Ա. Բարսեդյանի «Ծաղկասար», Ղ. Մարգսյանի «Դաս կանանց» են։ 1981-89-ին և 2000-ից թատրոնին կից գործել է դրամատիկական ստորդիա, որի հիման վրա բացվել է «Աստղիկ» մանկապատանեական թատրոնը։ Դրամատիկական թատրոնը հյոսախաղերով ելույթներ է ունեցել ՀՀ-ում. Վրաստանում 11987) և Լիբանանում (1988), իսկ 1996-2001ին մասնակցել է համահայկական թատերական փառատոներին։ Ստեփանակերտում գործում է Հա-
