հելու ԽՍՀՄ-ի սաաջարկած հռչակագիրը։ Յուրաքանչյուր ազգ միջազգային իրակունքի պաշտպանություն է ստանում՝ ինքնորոշման մասին իր կամքն արտահայտելու ոյահից։ Ա. ի. ի. իրավական նորմ է, պարտադիր է ՄԱԿ-ի անդամ պետությունների, ինչպես նաև այն պետության համար, որի կազմում ինքնորոշվել է ազգը։ ԼՂ ժողովուրդը 1991-ի սեպտեմբերի 2-ին, հիմք ընդունելով նաև ՄԱԿ-ի կանոնադրությամբ ամրագրված ինքնորոշման մասին դրույթները, հռչակել է իր անկախ պետականությունը։ ժողովրդի կողմից իրականացված Ա. ի. ի. տալիս է անկախ պետականության հռչակման միջազգային իրավազորություն, անկախ այլ պետությունների կողմից դրա ճանաչման փաստից։
Լ. Մելիք-Շահմազաղաճ ԱԶԻԶ ՅԱՆ ժիրայր Ռաֆայելի (24.5.1972, ք. Մարտունի (ԼՂՀ) 26.1.1994, ք. Մարտունխ, ազատամարտիկ, հետախույզ։ 1992-94-ին Մարտունիի ՊՇ ստորաբաժանումների կազմում (դասակի հրամանատար) մասնակցել է Մարտակերտի, Մաճկալաշենի, Ղարադաղլոփ, Ամիրանլարի, Կուրապատկինոյի, Մարզիլուի, Վերին Վեյսալուի, Հադրութի ազատագրական մարտերին։
Հետմահու պարգևատրվել է ԼՂՀ «Մարտական խաչ» 2-րդ աստիճանի շքանշանով։ Թաղված է Մատանիում։
Հ. Աբոսհամյան
ԱԶԻԶՅԱՆ Մեյոսն Ալեքսանդրի (13.6.1962, Մարտունի (ԼՂՀ) - 13.1.1994, գ.Ներքին Վեյսալու (Ֆիզուլիի շրջան)), ազատամարտիկ, ճարտարագետ-սակրավու։ ՊԲ ավագ լեյտենանտ։
1979-82-ին ծառայել է ԽԱՀՄ ԶՈՒ-ում։ 1982-89-ին աշխատել է Մրատունիի ավտոձեռնարկությունում։
1987-94-ին կամավորական ջոկատի, Մրատունիի ՊՇ ստորաբաժանումների (ճարտարագիտասակոսվորական վաշտի հրամանատար) կազմերում մասնակցել է Մարտունիի շրջանի գյուղերի ինքնապաշտպանական և Ամիրանլափ, Գյուլափլուի, Ֆիզուլիի, Աղդամի ազատագրական մարտերին։
Հետմահու պարգևատրվել է ԼՂՀ «Մարտական խաչ» 2-րդ աստիճանի շքանշանով։ Թաղված է Մրատունիում։
Հ. ՀառոթյանյաՕ
ԱԶԻԶՅԱՆ Վազգեն Բոփկի (15.8.1968, ք. Մարտունի (ԼՂՀ) - 15.2.1997, Մարտունիի 3-րդ դիրքեր), ազատամարտիկ, հրամանատար։ ՊԲ ավագ լեյտենանտ (1996)։ 1986-88-ին ծառայել է ԽԱՀՄ ԶՈՒ-ում։
1988-94-ին կամավորական ջոկատի, Մարտունիի ՊՇ ստորաբաժանումների (3-րդ գումարտակի 1-ին վաշտի հրամանատար) կազմերում մասնակցել է Մարտունիի, Մարտակերտի, Հադրութի, Աղդամի, Ֆիզուլիի, Հորադիզխ Զանգելանի, Կուբաթլուի, Ջաբոսյիլի, Քելբաջարի ինքնապաշպանական և ազատագրական մարտերին։
Հետմահու պարգևատրվել է ԼՂՀ «Մարտական խաչ» 2-րդ աստիճանի շքանշանով։ Թաղված է Մատանիում։
Հ. Աբոսհամյան
ԱԶՈհյ, գյուղ ԼՂՀ Հադրութի շրջանում՝ շրջկենտրոնից 22 կմ հյուսիս-արևմուտք 700 մ բարձրության վրա։ Տարածքը՝ 1809 հա։ Բնակչությունը՝ 782 (2003)։ Զբաղվում են երկրագործությամբ, անասնապահությամբ, մասամբ՝ այգեգործությամբ ու բանջարաբուծությամբ։ Ունի միջնակարգ դպրոց, մշակույթի տուն, բուժկետ։
Գյուղում է Մ. Աստվածածին եկեղեցին (XVII դ.), շրջակայքում՝ Ամարխաթունի վանքը, Ցիցքար բերդը, Մելիք Աագամի պարիսպը, քարանձավային համալիրը, որտեղ հայտնաբերվել են հին քարի դարի հարուստ շերտեր, ձեռքի հատիչներ, կոպիտ քերիչներ, անհետացած կենդանիների ոսկուներ։ Քարայրի մուտքխմոտ, 7 մ խորության վրա, հայտնաբերվել է նախամարդու ծնոտի մաս՝ բավականին տարբեր այժմյան մարդու ծնոտից։ Ա-ի պեղածո մարդը, մի կնոջ արձան՝ գրկին երեխա, քարե գործիքներն ունեն 300 հզ. տարվա վաղեմություն և պատկանում են հին քարի դարի աշելյան փուլին։ Հնագետների կարծիքով՝ նեանդերթալյան մարդու Ա-ում գտնված տիպը ցարդ հայտնաբերված է միայն Աիդի-Աբդեռահման (Մարոկկո), Շտայնհայմ (Գերմանիա), Մվանոկոմբր (Անգլիա), Մեդիա-դել-դիաբոլոն (Իտալիա) հնավայրերում։
1991-ին Ա-ում ստեղծվել է կամավորական վաշտ (հրամանատար՝ Վ. Մելքումյան), որը մինչև 1992-ը պաշտպանել է գյուղի սահմաննե-
