ները, հայի անցեալը կորչում էր անդառնալի
կերպով,
Այրել ու սնհեսւացնել նիւթական Տեա ցորղները հեշտ էր, բայց ժողովուրդը միայ՛ն դրա՛նց միիցով չէր կապված իր հին սրրու թիւմների գետ, նա ունէր սիրս,, Պէաք էր
նրան փոփոխել, կրթել ուրիշ կերպ, գրիգոր Լուսաւորիչը այս էլ լալ հասկացաւ, բայց Ի՞նչ արա։1 Բերել տուեց բազմաթիւ յոյն և ասորի հոգեորսէկաններ, նրանց յանձնեց ժոգոՎրդի կրթութեան, վերածնութեահ գործը, Բացվեցին շատ դպրոց՛ներ, ուր հայերը, իբրև սեփական ղպրութիւհ չունեցող ժողովուրղ, պիտի սովորէին ասորական և յունական լեգոները ն դրանց միջոցով ծանօթանային քրիսսանէական գրքերի հետ, դա մի յաա անբնական գրութիւն էր, Օտար ոէ սուցիչներ, օտար վարք ու բարք, խորթ ուսմունք, խորթ ու անհասկանալի լեզուներ։ Տ1հաաներ կարող էին պատրաստվել այդտեղ, բայց մի ժողովուրդ չէր կարող հրաժարվել իր ազգային բոլոր նուիրական սաացուածքներից և յանկարծ հսձ/դիսանալ մինորադղ օտար լեղուով և օաար պաշտամունքով,
՚Բրիստոնէութեան մուտքի պատմութեան մէջ առանձնապէս շեշտվում է մի այսպիսի փասա. գրիգոր Լուսաւորիչը քուրմերի որդիներին տուեց իր բացած դպրոցները,
