չէր կարող բաւարարութիւն տալ գարի լուսաւորութեան պահանջներք&ռ հե,լ նոր իր իաւաբ ու տգէտ անցեալից դուրս եկող մի երկիր կարող էր երկար իյնքերով այնպիսի դպրոցներ ունենալ, որոնց յմը հասարակ գրագիտութիւն սովորեցնելուց դէնը չէր ասԱցնում։ Գբագիտութեան երկու բարձր ղեկավարները կարող էի՛ն, ի հարկէ, ընդունել որ հայերի համար բաւական է և այն գիտու թիւնը, որ իրանք ունեն։ Բայց հէ՜Աց գըլ֊
խաւորն այն էր, որնրանք իրանց իմացածը բալական $ք> համարեցի՛ն է Պէտք էր աշակեր տել ուրիշ ազգերին։ Հինգերորդ դարում Հայաստանին մօտ էին երկու ազգեր, որոնք կաբոգ էին ուսուցիչ հանդիսանալ—ասորիները և յոյները, դրանցից որը պէտք էր ընտրեր Ասորիքը (Սիրիա) ոձեցաւ իր սեփա կան, ինքնուրոյն գրակպսութիւնը, որ զուտ կրոնական էր, Բայց այդ գրականութեան
աքէչ շատ քիչ հեղինակներ կան, որոնք աչքի ե՜ս ընէրաւմ իբրև տադաԱգւ Ասորիները էսմենամեձ մասամբ Տքե/սցին միհակութիռէհեր, որոնք աւելի ուրիշներից էին սովորում, քան իրանք էին ստեղծագործում, նրանք մեծ մասամբ թարգմանութիւններ էի՛ն անում անարէնից, որոնք ապագայում մեծ ծառայ֊։ ութիւն պիտի մատուցանէին գիտութեան։ ի՞նչ կարող էր տալ Ասորիքը հայերին, երբ
