Էջ:Տնային տնտեսության հանրագիտարան (Household encyclopedia in Armenian).djvu/138

Այս էջը հաստատված է

ապա պատրաստի արգանակը պետք է եռացնել և հետո միայն դրա մեջ լցնել Բ.։ Գերադասելի է կանաչին (համեմունքային) առանց եփելու լցնել պատրաստի կերակրի մեջ, իսկ անհրաժեշտության դեպքում եռացնել 10 րոպեից ոչ ավելի։

Բ-ի կերակուրները պետք է պատրաստել այն հաշվարկով, որ դրանք օգտագործվեն կարճ ժամանակում, երկար պահելիս կամ տաքացնելիս արժեքավոր սննդանյութերը քայքայվում են։ Պատրաստելու ժամանակից սկսած սալաթները, վինեգրետները (այն էլ առանց համեմունքների) կարելի է պահել 6, իսկ սառնարանում՝ 12 ժամից ոչ ավելի։

Բ. արագ թառամում և փչանում է։ Սակայն ցածր ջերմաստիճանում (0°C ոչ ցածր), օդի հարաբերական բարձր խոնավության (90-95 %) և լույսից պաշտպանված տեղերում շատ Բ. երկար ժամանակ կարելի է թարմ վիճակում պահել։ Լավ են պահպանվում կարտոֆիլը, արմատապտուղները, սոխուկավորները, վատ՝ պտղաբանջարները և գրեթե չեն պահվում տերևաբանջարները։ Երկար ժամանակ թարմ վիճակում չպահվող Բ. կարելի է մթերել։ Պահածոյի արդյունաբերությունն արտադրում է տարբեր Բ-ի պահածոներ, որոնցում, շնորհիվ պահածոյացման ժամանակակից եղանակների, գրեթե լրիվ պահպանվում են Բ-ի սննդանյութերն ու վիտամինները։ Նշված Բ-ի նկարագրությունը, բնութագրումը, դրանց քիմիական կազմը, օգտագործումը, պահելը, մթերումը և պատրաստման եղանակները տրվում են առանձին հոդվածներում, օրինակ, Սմբուկ, Կաղամբ, Կարտոֆիլ, Սոխ, Թթու, Գազար, Վարունգ, Ճակնդեղ սեղանի, Նեխուր, Բանջարեղենի և մրգերի չորացում, Պոմիդոր, Սամիթ, Լոբի ևն։

Բ-ի մշակման մասին տես Բանջարանոց հոդվածում։

ԲԱՆՋԱՐԵՂԵՆԻ ԵՎ ՄՐԳԵՐԻ ՉՈՐԱՑՈՒՄ տան պայմաններում։

Խառը կանաչի. մաղադանոսի, սամիթի, համեմի, ռեհանի, կորթինի և այլ կանաչեղենի տերևները պոկել ցողունից, լվանալ և խառը կամ առանձին-առանձին չորացնել։ Փռել մաքուր շորի վրա և ծածկել բարակ սպիտակ թղթով։ Չորացնելուց հետո լցնել տոպրակների մեջ և կախել ծածկի տակ, օդափոխվող տեղում։ Պահել չոր տեղում, պինդ փակվող բանկայի կամ թիթեղե տուփի մեջ։

Խոնավ եղանակին կանաչին կարելի է չորացնել ջեռոցի մեջ, 40-50 °C ջերմաստիճանում, 2 1/2-3 1/2 ժամվա ընթացքում։

Չորացրած տաքդեղ. տաքդեղը լվանալ, թելած ասեղն ացկացնել կոթունի միջով և կախել ծածկի տակ, օդափոխվող տեղում։ Չորացրած տաքդեղը շարանով լցնել տոպրակի մեջ և կախել զով չոր տեղում։

Աղացած պղպեղ ստանալու համար չորացած տաքդեղի կոթուններն ու սերմերը հեռացնել, իսկ մնացած մասն աղալ ձեռքի կամ էլեկտրական աղացով, լցնել տուփերի կամ բանկաների մեջ, պահել չոր տեղում։

Տոլմայի համար տաքդեղ չորացնելիս 2-3 րոպե այն պետք է եփել եռման ջրում, կոթունը պոկել, հիմքի մասում լայնակի կտրվածք անել, սերմերը հեռացնել, սուր կողմով անցկացնել ամուր թելի վրա և չորացնել ծածկի տակ, օդափոխվող տեղում։

Չորացրած կանաչ լոբի. մատղաշ լոբին լվանալ, ծայրերը կտրել՝ միաժամանակ հեռացնելով թելիկները։ Ոչ խիտ շարել ամուր թելի վրա և չորացնել ծածկի տակ, օդափոխվող տեղում։ Պահել չոր մառանում՝ շարանով կամ տոպրակների մեջ։

Չորացրած բադրիջան. միջին մեծության հասունացած բադրիջանը լվանալ, կոթունն ու կոթանիստը պոկել, միջուկը հանել կտրված ծայրից կամ կողքից արված ճեղքից։ Սուր կողմով շարել ամուր թելի վրա և կախել ծածկի տակ, օդափոխվող տեղում։ Բադրիջանը կարելի է չորացնել նաև մեջտեղից երկարությամբ կիսած։

Չորացրած բամիա. միևնույն մեծության բամիաները լվանալ, կոթունը պոկել, հաստ կողմով շարել ամուր թելի վրա և չորացնել արևի տակ։

Չորացրած ավելուկ. մատղաշ ավելուկի տերևներն ընտրել, լվանալ, հյուսել եռաճյուղ հյուսքով, չորացնել ստվերում՝ հաճախակի շրջելով։ Չորանալուց հետո հյուսքը թույլ խրձկապել և կախել չոր մառանում։

Նույն եղանակով են չորացնում նաև սպիտակ բանջարը, փիփերթը։

Ծիրանաչիր, դեղձաչիր. լավ հասունացած պտուղները (մանրերը կորիզով, խոշորները կիսած և կորիզը հանած) 1 շերտով փռել արևի տակ՝ մաքուր խսիրի վրա։ 5-6 օրից պտուղները շրջել, ապա այդ գործողությունը կրկնել ամեն օր՝ մինչև չորանալը (զանգվածը դադարի փոփոխվելուց)։

Ծիրանի դեղին գույնը պահպանելու համար անհրաժեշտ է չորացնելուց առաջ այն դասավորել մաղի կամ սալայի մեջ, ծածկել մեծ արկղով կամ տակառով և տակը ծծմբի փոշի վառել։ Չիրը ծծմբագազի մեջ պետք է պահել 2-3 ժամ։

Արհեստականորեն չորացնելիս սկուտեղի վրա շարած միրգը 10-12 ժամ թողնում են ջեռոցի մեջ, 60-70°C ջերմաստիճանում։

Սալորաչիր. հասունացած սալորը չորացնել կորիզով այնպես, ինչպես չորացնում են ծիրանը։ Սև դամբուլը կիսաչորացնելուց հետո լցնել մաղի կամ սալայի մեջ 3-5 սմ հաստության շերտով, դնել հատուկ խցիկում տեղադրված ցանցավոր դարակի վրա և տակը առանց բոցի ծխացող փայտ վառել։ Ծխով լցված խցիկում սալորաչիրը 3-5 օրվա ընթացքում լրիվ չորանում և ծխահարվում է։

Ջեռոցում սալորը չորացնում են 2 անգամից. առաջին անգամ թողնում են 3-4 ժամ 40-50 °C ջերմաստիճանում, ապա 4-5 ժամ պահում դրսում, որից հետո 10-12 ժամ կրկին պահում ջեռոցի մեջ՝ ջերմաստիճանը բարձրացնելով մինչև 55-60 °C։ Սալորաչիրը պահում են տոպրակի մեջ չոր մառանում։

Պաստեղ-լավաշ: Թթու սորտերի հասունացած սալորն ընտրել, լվանալ, 3-4 ժամ եփել մեծ կաթսայի մեջ, ապա տրորելով անցկացնել մաղով կամ քամիչով։ Ստացված խյուսը կրկին եփել մինչև խտանալը՝ ըստ ճաշակի ավելացնելով շաքար։ Ստացված զանգվածը մոտ 0,5 սմ հաստության շերտով քսել արծնապատ սկուտեղի վրա և չորացնել արևի տակ։

Չորանալուց հետո պաստեղը գլանաձև փաթաթել և պահել մութ չոր մառանում։

Թթաչիր. ընտրած թութը փռել արևի կամ քամահարվող ծածկի տակ և ժամանակ առ ժամանակ խառնել։ Թթաչրի դեղին գույնը վերականգնելու համար այն մշակել ծիրանաչրի նման։

Խնձորաչիր. հասունացած խնձորը լվանալ և կտրտել։ Սպիտակ գույնը պահպանելու համար խորհուրդ է տրվում կտրտած խնձորը 2-3 րոպե պահել աղի լուծույթի (1 լ ջրին՝ 20 գ աղ)