ապա քամել մաղով կամ թանզիֆով։ Խաշխաշը ծեծել հավանգի մեջ (կամ 2-3 անգամ աղալ մսաղացով), ավելացնել շաքարավազ, հում ձու և խնամքով խառնել։
250 գ Լ-ի համար՝ 5 ճաշի գդալ խաշխաշ, 4 ճաշի գդալ շաքարավազ, 1 ձու։
Ծիրանաչրի Լ.։ Ծիրանաչիրը լվանալ գոլ ջրով, լցնել կաթսայի մեջ, վրան այնքան եռման ջուր լցնել, որ հազիվ ծածկի ծիրանաչիրը։ Եփել 10-15 րոպե, շուռ տալ քամիչի մեջ, ցամաքելուց հետո շարել պատրաստի խմորի վրա և շաքարավազ ցանել։
400 գ ծիրանաչրին՝ 1/2 բաժակ շաքարավազ։
Գաթայի Լ-ի (խորիզ) մասին տես Գաթա հոդվածում։
ԽԱՂՈՂ, Հայաստանում աճեցվում է Արարատյան դաշտում, հյուսիս-արևելյան, նախալեռնային, Զանգեզուրի շրջաններում: Պարունակում է (%-ներով) 10-33 շաքար, 0,5-1,4 օրգանական թթուներ, 0,15-0,9 սպիտակուցներ, 0,3-1 պեկտիններ, 0,3-0,5 հանքային նյութեր, վիտամիններ և այլ նյութեր։ Տարբերում են գինու, սեղանի և քիշմիշի (չամիչի) սորտեր։ Հայաստանում տարածված են Խ-ի 200-ից ավելի սորտեր։ Սեղանի սորտերից շրջանացված են Սպիտակ Արաքսենին, Սպիտակ և Սև Սաթենին, Դեղին և Վարդագույն Երևանին, Սև քիշմիշը, Նազելին ևն, գինու սորտերից՝ Ոսկեհատը, Գառան դմակը, Ճիլարը, Մսխալին, Մուսկատը, Սափերավին, Ռքածիթելին ևն, չորացնելու համար՝ Սև և Սպիտակ քիշմիշը։
Խ. պահպանելու համար հավաքում են չոր եղանակին։ Ոռոգումը դադարեցնում են այգեկութից 2-3 շաբաթ առաջ։ Ողկույզները կտրում են հատուկ դանակով՝ չվնասելով հատիկները։ Մառանում պահում են մոտ 0 °C ջերմաստիճանում։ Խ-ից պատրաստում են գինի, օղի, դոշաբ, չամիչ (տես Բանջարեղենի և մրգերի չորացում), հյութ, մուրաբա և այլն։
ԽԱՇ, տավարի ոտքերից, գլխից և փորոտիքից (քաղիրթ) պատրաստվող կերակուր։ Նախապես մաքրած, խանձած, քերած ոտքերը խնամքով լվանում են, կտրտում։ Լավ մաքրած կտորները առնվազն 24 ժամ թողնում են հոսող սառը ջրի տակ կամ յուրաքանչյուր 2-3 ժամը մեկ ջուրը փոխում՝ պարբերաբար խնամքով ու մանրազնին մաքրելով դրանք։ Եփելուց առաջ կրկին լավ լվանում են սառը ջրով և լցնում մեծ (լայն) կաթսայի մեջ և այնքան ջուր լցնում, որ մսից 15-20 սմ բարձր լինի։ Եփում են առանց աղի՝ մարմանդ եռքով։ Պարբերաբար քաշում են քափը և ճարպը։ Եփում են այնքան, մինչև միսը ոսկորներից անջատվի։ Եփելիս կարելի է ավելացնել եփած քաղիրթ (կարելի է նաև մատուցելուց առաջ լցնել Խ-ի ափսեի մեջ կամ մատուցել առանձին սկուտեղով)։
Խ. մատուցում են շատ տաք՝ նախապես ափսեի մեջ լցնելով երեսից քաշած յուղը։ Առանձին մատուցում են աղ, ծեծած և արգանակով բացած սխտոր, բողկ, լավաշ։
3 կգ տավարի (կամ ոչխարի) ոտքերին՝ 100 գ քաղիրթ, 5-6 լ ջուր, աղը և սխտորը՝ ըստ ճաշակի։
ԽԱՇԻԼ, տես Շիլա։
ԽԱՎԱՐՏ, կարելի է պատրաստել ձավարեղենից, բանջարեղենից, մարինադներից, թթու դրած մթերքից։
Կարտոֆիլը (տապակած, խաշած կամ խյուսի տեսքով) կարելի է օգտագործել որպես Խ. մսեղենի և ձկնեղենի հետ։ Կարտոֆիլով Խ. սովորաբար մատուցում են խաշած ձկան (խաշած կարտոֆիլ), տապակած ձկան, տապակած մսի (տապակած կարտոֆիլ), եփած լեզվի և նրբերշիկի (կարտոֆիլի խյուս) հետ։ Կարտոֆիլի խյուսը և խաշած կարտոֆիլը խորհուրդ է տրվում մատուցել նաև եփած թռչնամսից պատրաստած ուտեստների հետ։
