տապակել կարագով, առանց կրակից վերցնելու ալյուր ցանել, ավելացնել տոմատախյուս, խառնել և տապակել ևս 2-3 րոպե։ Ավելացնել բանջարեղենի տաք եփուկ կամ մսի արգանակ, եփել 10-15 րոպե, Ս. և բանջարեղենը միասին տրորելով անցկացնել փլավքամիչով, աղ անել, տաքացնել, կրակից վերցնել և կարագ ավելացնել։
2 բաժակ բանջարեղենի եփուկին կամ մսի արգանակին՝ 1/2 բաժակ տոմատախյուս, 2 ճաշի գդալ կարագ, 1 ճաշի գդալ ցորենի ալյուր, 1/4-ական գազար, մաղադանոս, 1/4 գլուխ սոխ։
Պաքսիմատով Ս.՝ խաշած կաղամբի, ծնեբեկի և բանջարեղենով այլ կերակրատեսակների համար։ Ցորենի աղացած պաքսիմատը բովել մինչև ոսկեգույն դառնալը, ավելացնել յուղ, համեմել կիտրոնաթթվով կամ կիտրոնի հյութով և աղով։
2 բաժակ աղացած պաքսիմատին՝ 3-4 ճաշի գդալ կարագ, կիտրոնի հյութը կամ կիտրոնաթթուն և աղը՝ ըստ ճաշակի։
Հոլանդական Ս.՝ խաշած կաղամբի, ծնեբեկի համար պատրաստում են ձկնային կերակրատեսակների Ս-ի պես։
Ընկույզով Ս.՝ բանջարեղենով կերակրատեսակների համար։ Ընկույզն աղալ մսաղացով, անընդհատ խառնելով քիչ-քիչ ջուր ավելացնել, ստանալ թթվասերի թանձրության զանգված, ավելացնել քացախ, աղացած գինձ, աղ, սխտոր, պղպեղ և լավ խառնել։
1 բաժակ ընկույզին՝ 2-3 ճաշի գդալ քացախ, 1/2 բաժակ եռացրած և հովացրած ջուր, աղը, սև պղպեղը, սխտորը, գինձը՝ ըստ ճաշակի։
Ս-ներ քաղցր կերակուրների (լոռաբլիթներ, ջեռեփուկ) համար։
Ս. վանիլինով. հում դեղնուցը, շաքարավազը և ալյուրը լավ հարել, բացել տաք կաթով, խառնել, դնել մարմանդ կրակի վրա և անընդհատ խառնելով եռման հասցնել (չեռացնել)։ Կրակից վերցնել և ավելացնել վանիլին։
1 1/2 բաժակ կաթին՝ 2 դեղնուց, 1/2 բաժակ շաքարավազ, 1 թեյի գդալ ցորենի ալյուր, 1/2 տուփ վանիլին։
Ս. կարմիր գինով. կիտրոնի կեղևին ավելացնել շաքարավազ, ջուր, գինի և անընդհատ խառնելով եռացնել՝ մինչև շաքարն ամբողջությամբ լուծվի։ Ավելացնել ջրով բացած կարտոֆիլի ալյուր և հասցնել եռման։
1/2 բաժակ կարմիր գինուն՝ 3/4 բաժակ շաքարավազ, 1/2 բաժակ ջուր, 1 թեյի գդալ օսլա, 1/2 կիտրոնի կեղև։
Ս. կակաոյով. հում դեղնուցը, շաքարավազը, կակաոն և ալյուրը լավ հարել, բացել տաք կաթով, դնել մարմանդ կրակի վրա և անընդհատ խառնելով եփել մինչև թանձրանալը (չեռացնել)։
1 1/2 բաժակ կաթին 2 դեղնուց, 1 ճաշի գդալ կակաո, 1/2 բաժակ շաքարավազ, 1 թեյի գդալ ցորենի ալյուր։
Հատապտղի Ս.՝ գինով, հատապտուղներն ընտրել, լվանալ սառը ջրով, տրորելով անցկացնել մաղով։ Շաքարավազին ավելացնել ջուր և խաղողի գինի, եռացնել, ավելացնել հատապտղի խյուսը և եռման հասցնել։
1 բաժակ հատապտղին (մոռ, գետնաելակ, ելակ, հաղարջ)՝ 1 բաժակ շաքարավազ, 1/4 բաժակ կարմիր կամ սպիտակ գինի։
Սառը Ս-ներ
Սառը կերակրատեսակների և խորտիկների համար Ս-ները պատրաստում են ձեթի, քացախի և այլ մթերքի (դեղնուց, մանանեխ, շաքարավազ, թթու վարունգ, ծովաբողկ, համեմունք, ինչպես նաև թթվասեր) խառնուրդից։
Սառը Ս. պատրաստում են խեցե և արծնապատ ամաններում։
Ս. մայոնեզով՝ մսային և ձկնային կերակուրների, խորտիկների, բանջարեղենով սալաթների համար։ Ճենապակե կամ հախճապակե ամանում լավ խառնել հում դեղնուցը, մանանեխը, աղը և անընդհատ խառնելով քիչ-քիչ ավելացնել ձեթ (պետք է ստացվի համասեռ զանգված), քացախ կամ կիտրոնի հյութ՝ ստանալով թթվասերի թանձրության զանգված։
Վերջում կարելի է ավելացնել 1/4 բաժակ թթվասեր կամ կտրտած թթու վարունգ, կամ մաղով անցկացրած խաշած սպանախի խյուս (2 ճաշի գդալ), կամ տոմատի խյուս։
100 գ ձեթին՝ 1 դեղնուց, 1/4 թեյի գդալ պատրաստի մանանեխ, աղը և քացախը՝ ըստ ճաշակի։
Ս. մանանեխով՝ խաշած ձկան, ձկան պահածոյի, հարինգի, վինեգրետի համար։ Ձուն խաշել, սպիտակուցը կտրտել, դեղնուցը տրորել մանանեխի, շաքարավազի, աղի հետ։ Անընդհատ տրորելով քիչ-քիչ ավելացնել ձեթ, բացել քացախով, ավելացնել կտրտած սպիտակուցը և խառնել։ Կարելի է ավելացնել նաև 1 ճաշի գդալ կտրտած կապար։
2 դեղնուցին՝ 2 ճաշի գդալ ձեթ, 1 թեյի գդալ պատրաստի մանանեխ, 3-4 ճաշի գդալ քացախ, աղը և շաքարավազը՝ ըստ ճաշակի։
Ծովաբողկով Ս-ի պատրաստման եղանակը տես Ծովաբողկ հողվածում։
Լցոն՝ գազարի սալաթի, վինեգրետի համար։
Շշի մեջ լցնել քացախ, աղ, շաքարավազ, աղացած պղպեղ և ձեթ, փակել խցանով և լավ թափահարել։
Քացախի փոխարեն կարելի է օգտագործել կիտրոնի հյութ կամ ջրով բացած կիտրոնաթթու։
1/4 բաժակ ձեթին՝ 4 ճաշի գդալ քացախ, 1/2 գդալ շաքարավազ, աղը, աղացած պղպեղը՝ ըստ ճաշակի։
Պոմիդորով և սխտորով լցոն մսային, ձկնային կերակուրների համար։ Պոմիդորի վրա եռացրած ջուր լցնել, կեղևել, աղալ մսաղացով, ավելացնել սխտոր և աղ։ Այս լցոնը կարելի է պահել ապակե ամանի մեջ սառնարանում։
1 կգ պոմիդորին՝ 100 գ սխտոր, աղը՝ ըստ ճաշակի։
ՍՊԱՆԱԽ, Հայաստանում մշակում են հիմնականում Արարատյան դաշտում և լեռնային ու նախալեռնային շրջաններում։ Հիմնական սորտերն են Վիկտորիան և Շպինատայինը։ Չցողունակալած բույսի մատղաշ տերևներն օգտագործում են դիետիկ ու մանկական սննդում, քանի որ դրանք պարունակում են տարբեր վիտամիններ, հարուստ են հանքային աղերով և հատկապես երկաթով։ Ս. նաև լավ յուրացվում է մարդու օրգանիզմում, պարունակում է ենթաստամոքսային գեղձի և թքագեղձերի գործունեությունը բարելավող նյութեր։ Սպիտակուցների պարունակությամբ Ս. գերազանցում է շատ բանջարների՝ զիջելով միայն կանաչ ոլոռին և լոբու մատղաշ պատիճներին։ Ս-ի տերևները պարունակում են սպիտակուցներ, ածխաջրեր, ճարպեր, թաղանթանյութ, հանքային աղեր, 85 մգ % կարոտին (A նախավիտամին), C (55 մգ %) և B խմբի վիտամիններ ևն։
Ս. առաջին բերք տալիս է վաղ գարնանը, երբ դեռ չկան այլ թարմ բանջարներ։ Այն պետք է հավաքել, երբ բույսն ունի 5-6 լրիվ զարգացած կանաչ տերևներ, ծլելուց 30-35, ցանքից 45-55 օր հետո։ Ս. չի կարելի հավաքել ջրելուց կամ անձրևից անմիջապես հետո, քանի որ այդ ժամանակ տերևները շատ փխրուն են և հեշտությամբ կոտրվում են։ 0 °C և 90 % օդի հարաբերական խոնավության պայմաններում Ս. պահում են մինչև 6 օր։
Ս. ավելի հաճախ օգտագործում են տրորած։ Այն քաղցրահամ է, ուստի ապուրներ եփելիս վրան ավելացնում են թրթնջուկ (տես Ապուր)՝. Ս-ից կարելի է
