Այս էջը սրբագրված է
ներկայացնում են Մատթեոսի, Մարկոսի, Ղուկասի և Հովհաննեսի Ա-ները։
Ավետարան ըստ Մատթեոսի
Նոր կտակարանի կանոնի առաջին գիրքն է։ Գրվել է Պաղեստինում, ենթադրաբար՝ 70–100-ի միջև։ Բաղկացած է 28 գլխից։ Եղել է ամենից տարածված, եկեղեցու կողմից առավելագույնս օգտագործվող Ա․։
Գիրքը վերագրվում է Ալփեոսի որդի Հակոբոսի եղբայր, Հիսուս Քրիստոսի 12 առաքյալներից Մատթեոսին։ Մատթեոս ավետարանիչն իր Ա-ում պատկերում է Հիսուս Քրիստոսի երկրային կյանքը, ինչի համար էլ եկեղեց․ պատկերագրության մեջ ներկայացվում է որպես «մարդ-հրեշտակ»։
Մատթեոսի Ա․ սկսվում է Հիսուս Քրիստոսի ազգաբանությամբ, Սուրբ Ծնունդով, այսինքն՝ Տիրոջ երկրային կյանքով և ավարտվում խաչելությամբ, մահվամբ, հրաշափառ հարությամբ և Հիսուսի՝ իր աշակերտներին ուղղած տիեզեր․ առաքելության մղող կոչով։
Մատթեոսի Ա-ի բովանդակությունը հիմնականում հետևյալն է․
1. Հիսուսի ազգաբանությունը, ծնունդը, մոգերի երկրպագությունը, փախուստ Եգիպտոս, Բեթղեհեմի մանուկների կոտորածը, վերադարձ Եգիպտոսից (գլ․ 1–2)։
2. Հովհաննես Մկրտչի քարոզչությունը, Հիսուսի մկրտությունը, փորձությունն անապատում, աշակերտները, քարոզչության սկիզբը (գլ. 3–4)։
3. Լեռան քարոզը (գլ․5–7), հրաշքները (գլ. 8–9), Հիսուսի պատգամներն առաքյալներին՝ քարոզչության ուղարկելուց առաջ (գլ. 10)։
4․ Հովհաննես Մկրտչի մասին, շաբաթ օրով պոկված հասկեր, հրաշքներ, Հիսուսի մայրն ու եղբայրները (գլ․ 11–12)։
5․ Սերմնացանի, որոմների, մանանեխի հատիկի և թթխմորի առակները (գլ․ 13)։
6․ Հովհաննես Մկրտչի գլխատումը (14.1–12), հրաշքներ, Պետրոսի խոստովանությունը (16.13–20), Հիսուսի պայծառակերպությունը (17.1–13)։
7․ Ամուսնալուծության, մանուկների, հարստության մասին (գլ․ 19), մշակների առակը (20.1–16), կանխասացություններ չարչարանքի, մահվան և հարության մասին (20.17–19), Հակոբոսի և Հովհաննեսի մոր խնդրանքը (20․20–28), Երիքովի երկու կույրերի բժշկումը (20․29–34)։
8․ Մուտք Երուսաղեմ, Տաճարի մաքրումը (21.1–17), այլ առակներ (21.18–22․22)։
9․ Հիսուսի չարչարանքները, խաչելությունը, թաղումը, հարությունը և իր աշակերտներին տված տիեզեր․ առաքելությունը (գլ․ 26–28)։
Ավետարան ըստ Մարկոսի
Ժամանակագր․ առումով առաջին Ա․ է։ Գրվել է մոտ 64–70-ին։ Բաղկացած է 16 գլխից։ Իշխող կարծիքի համաձայն՝ գրվել է Հռոմում։ Ուղղված է հեթանոսությունից դարձի եկած քրիստոնյաներին։
Գրքի հեղինակը Մարկոս ավետարանիչն է՝ Հիսուս Քրիստոսի 72 աշակերտներից, ծագումով՝ երուսաղեմացի։ Կոչվել է նաև Հովհաննես (Գործք 15․37–39), երբեմն էլ՝ Հովհաննես-Մարկոս։ Ենթադրվում է, որ Մարկոսն այն երիտասարդն էր, որ Հիսուսի ձերբակալության ժամանակ թողել է իր հագուստն իրեն բռնող հռոմ․ զինվորների ձեռքը և մերկ փախել (Մարկ․ 14.51–52)։ Մարկոս ավետարանիչը Բառնաբասի եղբոր որդին էր, Պետրոս առաքյալի թարգմանը, ինչպես նաև՝ Քրիստոսի առաքելական խմբին կից կանանցից Մարիամի զավակը։ Ըստ եկեղեց․ ավանդության՝ Մարիամի տանն է Քրիստոսը կատարել Վերջին ընթրիքը։ Ենթադրվում է, որ այս տանն են տեղի ունեցել Հոգեգալստյան իրադարձությունները, ինչպես նաև այստեղ են հավաքված աղոթել Քրիստոսի աշակերտները, երբ վերադարձել է բանտարկությունից ազատված Պետրոս առաքյալը։ 45-ին Մարկոս ավետարանիչը եղել է Պողոս առաքյալի և Բառնաբասի ուղեկիցը քարոզչ․ առաջին ճանապարհորդության ժամանակ։ 51–52-ին, Երուսաղեմի առաքելական ժողովից հետո, Բառնաբասի հետ մեկնել է Անտիոք, 54–61-ին՝ Պետրոս առաքյալի հետ եղել Անտիոքում, միասին այցելել են Փոքր Ասիայի եկեղեցիները։ Պետրոս առաքյալի և Մարկոս ավետարանչի միջև եղած կապն այնքան ջերմ է եղել, որ առաքյալը նրան անվանել է իր «որդին »(Ա Պետր․ 5.13)։ Հռոմում հանդիպել է ձերբակալված Պողոս առաքյալի հետ, այնուհետև ուղևորվել Եգիպտոս, եղել Ալեքսանդրիայում։ Համաձայն եկեղեց․ ավանդության՝ Մարկոս ավետարանիչը եղել է Ալեքսանդրիայի առաջին եպիսկոպոսը, որտեղ և նահատակվել է տեղի քրիստոնյա համայնքը 20 տարի առաջնորդելուց հետո։ Նահատակությունից հետո հեթանոսները
