Էջ:...նաև Սպիտակ Եղեռն.djvu/101

Ըստ ժամանակակիցների վկայության, Ախալքալաքի գավառի ազգային խորհուրդը Թիֆլիսի հայոց ազգային խորհրդից 1918թ. սկզբներին ստանում է զենք, զինամթերք ու զինվորական համազգեստ։ Գավառում զինված ուժեր ստեղծելու համար ազգային խորհրդի կողմից Ախալքալաք է ուղարկվում փոխգնդապետ Առաքելովը (ասում են, որ նա բոլշեւիկ էր)։ Վերջինս Ախալքալաքի ազգային խորհրդի անդամների հետ միասին կարողանում է գավառի գյուղերում կամավորական սկզբունքով զորահավաք կատարելով հավաքագրել նախկին ցարական բանակի մոտ երկու հազար հայ զինվորների, որոնք հեղափոխությունից հետո տուն էին վերադարձել։ Գավառի զինված ուժերը դիրքեր են գրավում գավառի հարավային սահմաններում, հիմնականում Կարծախ եւ Սուլդա գյուղերի մոտակայքում, որտեղից սպասվում էր թուրքերի հարձակումը Ջավախքի վրա։ Ցավոք, այդ զինված ուժերը հետագայում չդարձան միաձույլ, կարգապահ ու մարտունակ մի ռազմական միավորում, ինչի ճակատագրական հետևանքները անչափ ծանր եղան Ջավախքի հայության (նաեւ վրացի տեղաբնակների) համար։ Գավառի հարավ-արեւելյան սահմանների պաշտպանության համար գավառի ազգային խորհուրդը որոշում է ոտքի հանել Սաթխայի գյուղական հասարակությանը։ Այդ նպատակով 1918թ. ապրիլի սկզբներին Սաթխա է գալիս փոխգնդապետ Առաքելովը խոջաբեկցի Սահակ Մզիկյանի հետ միասին։ Սաթխան գավառի ամենամեծ գյուղերից էր, որի բնակչությունը 1918թ. սկզբներին կազմում էր 3250 մարդ։ Գյուղում ստեղծվում է 11 հոգուց կազմված ազգային խորհուրդ (նախագահ Ծառուկյան Կարապետ)։ Ապրիլի 9-ին Առաքելովի մասնակցությամբ հրավիրված նիստում ազգային խորհուրդը որոշում է կազմակերպել գյուղի զինված ուժեր։ Ստեղծվում է զինված ուժերի կազմ եւ գլխավոր հրամանատար է նշանակվում ցարական բանակի նախկին ենթասպա Հմայակ Խանոյանը։ Նրա տեղակալն էր Հմայակ Տեր-Ստեփանյանը (նախկին ենթասպա), իսկ շտաբի պետը նույնպես նախկին ենթասպա Հմայակ Փահլեւանյանը։ Այդ օրն էլ կատարվում է կամավորների ցուցակագրում։ Զինվորագրվում են մոտ 350 տղամարդ երիտասարդ, տարեց ու պատանի։ Նրանցից 18-40 տարեկան մոտ 220 հոգի առանձնացվում է կանոնավոր զինված ուժերի ստեղծման համար, որոնց կորիզը կազմում էին ցարական բանակի 50-60 նախկին զինծառայողները, 30-40 սաթխացիներ էլ ընդգրկվել