Էջ:...նաև Սպիտակ Եղեռն.djvu/25

Այս էջը հաստատված է
Սուլդա գյուղի խաչը
(նկ․՝ Ս․ Կարապետյան)

(Քաջաց տուն) քաղաքի հետ, ինչպես հաճախ տեղի է ունենում։

Սուլդան որպես գյուդ հիշատակվում է նաեւ միջին դարերում։ Այն տեղ է գտել Զաքարյանների իշխանության ժամանակների Անի քաղաքի ամենահայտնի մեծահարուստներից մեկի՝ մեծ բարեգործ, մեծատուն Տիգրան Հոնենցի 1215թ. թողած արձանագրության մեջ։

Արձանագրության բովանդակության համաձայն Տիգրան Հոնենցը, Զաքարյանների ենթական («ծառան») կառուցել է Սբ. Գրիգոր Լուսավորիչ վանքը եւ այդ վանքին է նվիրել 3 գյուղ, 6 այգի, տներ, կրպակներ, խանութներ եւ այլն։

Թվարկվող գյուղերի շարքում Սուլդայի մասին գրվում է հետևյալը. «... (7) Ծունդա (Սուլդա) գյուղի երկու դանգը (դանգը ամբողջի 1/6-ն է), որտեղ կանգնած է խաչ... (Հ. Մանանդյան, հ. Զ (6), Երեւան, 1985թ., էջ 200)։

Այս դեպքում էլ Ծունդան (Սուլդան) չպետք է շփոթել Ծունդա-Քաջաց տան հետ։ Ինչպես տեսնում ենք արձանագրությունից, Սուլդան Ծունդայից տարբերելու համար նշվում է նաեւ գյուղի մոտի խաչի մասին։ Այս խաչի մասին Երվանդ Լալայանը գրում է. «... Սրա արեւելահարավային կողմում ձգվում է Գյոգդաղի շղթան, հարավային կողմում բարձրանում է Սրբի սարը, որի գագաթին կանգնեցրած է մի քարե մեծ խաչ...»։ 9-10-րդ դարի այդ խաչի չափերն են 190x130x50 սմ (տես Ս. Կարապետյան, Ջավախքի խաչքարերը, Երեւան, 1995թ.)։

1830թ. հայերի նոր շերտը Սուլդա է եկել Էրզրումի վիլայեթի Թորթում գյուղից։

Սուլդայում է ծնվել գյուղագիր, մանկավարժ, հասարակական գործիչ Հ. Մ. Մալխասյանը։