Այս էջը հաստատված է

Ցավը, որ ամեն մեկան սիրտը կբզկտեր:

Այդ մեկ օրվան, մեկ տարվան, մեկ դարու ցավ չէր, որ կարտահայտվեր, կարծես գերբնական և հազվադեպ ճիգի մը մեջ ցեղին տառապանքը կբաբախեր ուժգնությամբ… ամեն մեկ հառաչանքով ծամածռած շրթունքե կհայտնվեր հավաքական ու անձնական սուգը, անմխիթարելի ու անդարմանելի սուգն Ազգին…: Բոլոր մարտիրոսացածները հեռավոր ժամանակներուն, բոլոր նահատակված զինվորյալները Լույսի, Ազատության և Խաղաղության իդեալներով՝ իրենց դարավոր աճյուններեն կենդանացած, անգամ մըն ալ կտառապեին, ու բոլոր երեխաները գոցված վերքերուն՝ անգամ մըն ալ կբացվեին ու ցեղին վիշտն առատորեն կհոսեր այդ նոր արկածյալներու աչքերեն:

Պատարագեն ետքը ժողովուրդը գլխիկոր և կրած հուզմունքեն խոնջած՝ ցրվեցավ, բակին մեջ դանդաղելով ու խումբեր կազմելով, շատեր լուռ կմնային, կզակին լաչակով կապած դրսեցիներ ու ճերմակ քողի տակ ծածկված կիլիկեցիներ, ցնցոտիներու մեջ հազիվ սքողած իրենց վտիտ անդամներուն մերկությունը, մտազբաղ կհետևեին իրենց արյունոտ հիշատակներուն:

Մենք ալ կդառնայինք Առաջնորդարան. դռան շեմի վրա խելացնոր դեմք մը մեզ կեցուց. աչքերը կույր էին, գլուխը ծածկված էր ցանցառ և գորշ մազերով. խոստացված մխիթարությունը չէր դղրդած իր վիշտը. անիկա անխախտ իր մայրական ցավին մեջ համառորեն կըսեր.- «Լեռներու մեջ ծներ էի զինքը ու իրեն պես կտրիճ չկար, երբ պզտիկ էր, տատիս տնկած ծառներեն օրրան կկախեի ու ձայնս ձգած օրոր կերգեի…: Յոթը գյուղի մեջ կըսեին. «Ռուբենին մորը պես օրոր ըսող չկա»… այսօր ալեմ աշխարհ կըսե. «Ռուբենին մորը պես զավկին սուգը լացող չկա»…: Սինչև ուշ ատեն, վշտահար մորը ողբը համառորեն հնչեց եկեղեցիին բակին մեջ ու մինչև իրիկուն անոր ողբագին եղանակն ընկերացավ ու օրորեց հոն ապաստանող ժողովուրդին հոգեհանգստյան պատարագեն կրած տպավորությունները: