ՀՀ ՍԱՀՄԱՆԱԴՐՈՒԹՅՈՒՆԸ
ՀՀ Սահմանադրությունն ընդունվել է 1995-ի հուլիսի 5-ին՝ համաժողովրդական հանրաքվեով՝ մասնակիցների 68 %-ի (ընտրական իրավունք ունեցող 2,190 մլն-ից 1,217 մլն-ի) կողմ ձայներով, ուժի մեջ է մտել 1995-ի հուլիսի 7-ից։ 2005-ի նոյեմբերի 27-ին համապետական հանրաքվեով Սահմանադրությունը ենթարկվել է փոփոխությունների։
Հուլիսի 5-ը ՀՀ Սահմանադրության օրն է:
ՀՀ Սահմանադրությունը բաղկացած է նախաբանից և 9 գլխից (142 հոդված)։
Առաջին՝ «Սահմանադրական կարգի հիմունքները» գլխում (հոդվածներ 1-13) բնորոշված է պետությունը, ամրագրված են պետության հիմն, խնդիրները, քաղաքական և տնտեսական համակարգերի գործառնության հիմնարար սկզբունքները։
Ըստ 1-ին հոդվածի՝ ՀՀ-ն ինքնիշխան, ժողովրդավարական, սոցիալական, իրավական պետություն է, և, ըստ էության, ողջ Սահմանադրությունն այս հոդվածի բովանդակության զարգացումն է։
Առաջին գլխում նախանշված են այն հիմնարար արժեքները, որոնց վրա հիմնվում են պետական կառուցվածքի ու քաղաքացիական հասարակության հարաբերությունները և ընդգծում մարդու իրավունքների գերակայությունը։
Երկրորդ՝ «Մարդու և քաղաքացու հիմնական իրավունքները և ազատությունները» գլխում (հոդվածներ 14-48) ամրագրված է հանրապետության քաղաքացիների, օտարերկրացիների, քաղաքացիություն չունեցող անձանց իրավական կարգավիճակը։
Երրորդ՝ «Հանրապետության նախագահը» գլխում (հոդվածներ 49-61) սահմանված են նախագահի իրավական կարգավիճակը, ընտրության և պաշտոնանկության (իմպիչմենտ) կարգը, նրա լիազորությունները և այլն։
Չորրորդ՝ «Ազգային ժողովը» գլխում (հոդվածներ 62-84) ամրագրված են խորհրդարանի՝ ՀՀ Աժ-ի՝ իբրև օրենսդիր իշխանությունն իրականացնող պետական մարմնի լիազորությունները։ Սահմանված են նաև Աժ-ի ձևավորման կարգը, պատգամավորների կարգավիճակը և այլն։
Հինգերորդ՝ «Կառավարությունը» գլխում (հոդվածներ 85-90) ամրագրված են գործադիր իշխանությունն իրականացնող պետական մարմնի՝ ՀՀ Կառավարության լիազորությունները։
Վեցերորդ՝ «Դատական իշխանությունը» գլխում (հոդվածներ 91-103) ամրագրված են արդարադատությունն իրականացնող մարմինների՝ դատարանների, այդ թվում՝ ՀՀ Սահմանադրական դատարանի, Արդարադատության խորհրդի լիազորությունները, դրանց ձևավորման կարգը, դատավորների և ՀՀ Սահմանադրական դատարանի անդամների կարգավիճակը և այլն, նաև ՀՀ դատախազության լիազորությունները։
Յոթերորդ՝ «Տեղական ինքնակառավարումը» գլխում (հոդվածներ 104-110) սահմանված են տեղական ինքնակառավարումը և նրա սկզբունքները, մարմինները, տնտեսական հիմքը և այլն։ 108-րդ հոդվածում սահմանված է Երևանի համայնքային կարգավիճակը։
Ութերորդ՝ «Սահմանադրության ընդունումը, փոփոխումը և հանրաքվեն» գլխում (հոդվածներ 111-114) սահմանված են նոր Սահմանադրության ընդունման և գործող Սահմանադրության փոփոխման կարգը, հանրաքվեի դրվող հարցերի շրջանակը։
Իններորդ՝ «Եզրափակիչ և անցումային դրույթներ» գլխում (հոդվածներ 115-117) սահմանված են պետական մարմինների ձևավորման և գործառնության կարգը, անցումային փողում (մինչև նոր մարմինների ձևավորումը) նախկին օրենսդրության գործողության շրջանակները։
Հայաստանի անկախության մասին հռչակագրով, որն ընդունել է ՀԽՍՀ ԳԽ-ն 1990-ի օգոստոսի 23-ին, պաշտոնապես հռչակվել է Հայաստանի անկախ պետականության հաստատման գործընթացի սկիզբը։ Հռչակագրով՝ ՀԽՍՀ-ն վերանվանվել է Հայաստանի Հանրապետության, առաջին անգամ հռչակվել են ՀՀ ինքնիշխանությունը և ժողովրդի ինքնիշխանությունը, բազմակուսակցականությունը, սեփականության տարբեր ձևերի հավասարությունը, իշխանությունների տարանջատումը, խոսքի, մամուլի, խղճի ազատությունը և այլն։
ՀՀ Սահմանադրության նախաբանում անկախության հռչակագիրը նշված է որպես նրա ընդունման հիմք և դաձել է Սահմանադրության բաղկացուցիչ մաս։
Ժամանակակից սահմանադրական պատկերացումների հետ որոշ ընդհանրություններ
