բ․ Երես
Ներքևը խոզի գլխով մի մարդ մեկ ձեռքը խաչ գավազան բռնած մյուս ձեռքը կուրծքին, վերևը մի տերևաքանդակ քառ. շրջանակի մեջ։
գ. Երես
Ներքև մի բարակ երկար խաչքանդակ, իսկ վրան մի տերևաքանդակ։
դ. Երես
Վարի մասը սրբատաշ, իսկ վերևը մի տերևաքանդակ
ա. Երես
Մի մարդ կանգնած սրտին վրա բռնած ունի մի գիրք ներքևը ագանթի տերևներով։
բ. Երես
Վեղարավոր մի վարդապետ նույնպես կանգնած ագանթի տերևի վրա։
գ. Երես
Լուսապսակ գլուխով մի մարդ կանգնած մեկ ձեռքը վեր բարձրացուցած, մյուս ձեռքը կուրծքին վրա, գլխի վերևի մասը կոտրած է մինչև կզակը։
դ. Երես
Մի տերևաքանդակ։
ա. Երես (տակը, վրան կոտրած)
Նստած մարդու, հավանորեն Քրիստոսի նկար ոտքի և գլխի կողմը կոտրած։
բ. Երես
Մի կանգնած հրեշտակ ոտքի և գլխու մասերը կոտրած։
գ. Երես
Կանգնած մի մարդ, քովը երևում է կոթով մի տախտակ։
դ. Երես
Կանգնած է մի հրեշտակ թևերը երկու կողմեն վար կախած, գլխին մասը կոտրած։
ա. Երես
Վերևը մի սուրբի պատկեր ներքևը մի խոզագլուխ մարդ պրոֆիլ կանգնած և մեկ ձեռքը դեպի վերև բարձրացուցած աղոթքի ձևով։
բ. Երես
Ամբողջովին մի խաչքանդակ, աստիճանավոր փոքր պատվանդանի վրա և պատվանդանի տակ դափնի տերեվներ երկու հատ քովքովի, մեկը վրան։
գ. Երես
Նմանապես ամբողջական խաչքանդակ։
գ. Երես
Ամենեն վերը վարդանման մի փորված, անկից ցած երկու նշաձև փորվածք իրարու վրա, ամենեն ներքևը դարձյալ տերևաքանդակի նման մի քանդակ։
ա․ Երես
Ստորին մասին վրա Քրիստոսի պատկեր գլխին վրա հոգին սուրբ աղավնակերպ, բերանը պսակ բրռնած։ Վերևի մասին վրա գլխի վայր մի հրեշտակ թևովը պսակ երկնցուցած դեպի Քս․։
բ․ Երես
Վերևը մի հրեշտակ կանգնած մեկ ձեռքը դեպի վեր բարձրացած, ներքևը մի սուրբի պատկեր, աջ ձեռքը մի խոզագլուխ գավազան բռնած։
գ. Երես
Վերևը ագաթնի տերևով զարդ, ներքևը քառակուսի ձևով ծաղկամանի պես մի բան։
դ. Երես
գ. Երեսի նման վերևը մի ծաղկաքանդակ, իսկ ներքևը կան քանդակված խոպոպ մազերով լուսապսակ մի սուրբ ձեռքին բռնած խաչագլուխ գավազան։
Մեծ եկեղեցու հյուսիսային կողմը կա մի բարձրավանդակ բլուր, զույգ գագաթանի, մին բարձր, քան զմյուսն․ այստեղ ևս եղեր է հեթանոսական շրջանի կիկլոպյան պատերով մի մեծ բերդ, որուն շուրջը այժմ ևս որոշակի երևում են հսկայական քարերով անտաշ և անշաղախ շինված պատերի երեք շարք։ Վերևը գագաթի պարիսպի շրջափակին մեջ այժմ կան բազմաթիվ բնակությանց ավերակներ, իսկ այժմ բարձրավանդակի հյուսիսային լանջին վրա պարիսպներու երրորդ շարքեն դուրս կան ահագին թվով հեթանոսական գերեզմաններ։
Հին հայեր և կամ նախահայեր, այստեղ ևս, ինչպես միշտ ուրիշ տեղեր, իրենց ապահով ապաստարան ընտրեր են հրաբխային լավայի քարքարոտ բարձունքները չորս կողմեն գրեթե անմերձենալի, ինչպես կերևի այդ հսկայական պարիսպները կանգնեցնելու համար օգտվեր են նույնիսկ բարձունքի մակերևույթի վրայի ժայթքած հրաբխային որձաքարերեն։
Սույն ձևի բերդերու լանջերուն վրա ուրիշ տեղեր անձամբ ականատես եղած եմ փորված խոր քարայրերու, այդտեղ թեև ես չնկատեցի, սակայն հավաստում են, որ մի հատ բացված էր մի քանի տարի առաջ հարավային լանջի ստորոտին վրա։
Հեթանոսական շրջանի մեջ, որ Թալին խիտ բնակչություն ունեցեր է, ապացույց է ոչ միայն այս բերդը, այլև հեթանոսական շրջանից փոխանցված կոթողաձև գերեզմանաքարերը, որոնք ամեն կողմե հավաքելով բերած են այժմյան բնակիչները և դրած իրենց մեռելներու գերեզմանին վրա։ Այստեղ գտնվածները ընդհանրապես քրիստոնեության շրջանին են պատկանում, սակայն կան հեթանոսության թվականներու շատ մոտիկ ժամանակի քարեր, ինչպես խոզի գլուխով մարդոց քանդակները, այս քանդակներու մեջ աշխարհիկ անձանց քանդակներու վրա վերին աստիճան ուշագրավ են տարազները, որոնց նմանները դեռ այժմ պահված են Հայաստանի հայ և քուրդ ցեղերու մեջ։
Մեծ եկեղեցվո հարավային կողմը մոտ 200 քայլ հեռավորության վրա կա մի ուրիշ փոքր եկեղեցի, որ
- ↑ Պատկերները խիստ մաշված են, ուստի և չեմ դնում։ Կազմող
