Այս էջը հաստատված է

ուժերը։

16-րդ դարի թուրք պատմագիր Փեչևին որպես ականատես նկարագրում է այն ավերածությունները, որ կատարեց օսմանյան բանակը Երևանի նահանգում, Նախիջևանում, Սյունիքում և Ղարաբաղում. «Նրանք Երևանում–գրում է Փեչևին,-շահի որդու և մի շարք անվանի խաների ու սուլթանների հոյակապ և գեղազարդ պալատները, պարտեզներն ու այգիները, հատկապես «Սուլթանական բաղ» անունով հատնի դրախտանման այգիները, բոլորը հրի մատնեցին, այրեցին ու հողին հավասարեցրին։ Այնուհետև մտան Ղարաբաղ կոչված երկիրը, որն իր լեռներով և հարուստ այգիներով շատ հայտնի մի գավառ է Աջեմի (Պարսկաստանի-Վ.Բ.) երկրում։ Անսպասելի կերպով երկիրը մի այնպիսի փոշով ծածկվեց, որ մարդը մարդուց չէր կարելի ջոկել, լուսավոր ցերեկը մութ գիշերվա վե­րածվեց։ Այս գավառի բնակչությունն այնպես էր ցրվել ու ոչնչաց­վել, որ մարդու հետք անգամ չերևաց։ Սակայն գտնվեցին որոշ տեղերում պահված և քարայրներում թաքցված գանձեր ու զանազան ապրանքներ։ Բանակն անսահման հարստություն ու ավար ձեռք բերեց, իսկ հարստությունների մի մասը, որ տանելու հնարավորու­թյուն չկար, կրակ տվին ու այրեցին»280։

Այս ամենին եթե ավելացնենք նաև ժամանակակից Հովհաննես Ծարեցու նկարագրությունը համատարած մահտարաժամի մասին, որ առաջացավ երկրում պատերազմի ժամանակ կամ հետագայում տեղի ունեցած նախճիրներից, ավերումներից ու ավարառումներից հետո281 պատկերը ամբողջական կլինի։

1552թ. Շահ-Թամազը արշավում է դեպի Արևմտյան Հայաստան։ Թուրքերի հակահարձակման հետևանքով Շահ-Թամազը հետ է նահանջում՝ իր հետ բռնագաղթեցնելով հազարավոր հայերի։ Տեղահանված հայերի մի մասը գերադասեցին ապաստանել համեմատաբար ապահով Ծարա իշխանության սահմաններում282

1555թ. պատերազմող կողմերը Ամասիայում հաշտություն կնքեցին։ Այսրկովկասը անցավ Պարսկաստանի գերիշխանության տակ։

Հայ և այսրկովկասի մյուս ժողովուրդների ազատագրական պայքարի հետագա հնարավորությունները խափանելու նպատակով