էին նվիրում, նրանց իրավունք էր վերապահվում պահել մշտական զորք։ Մելիքները պարտավոր էին պաշտպանել երկրի սահմանները, շահին հարկեր վճարել, մասնակցել նրա արշավանքներին։
Չնայած Արցախի մելիքությունները պարսից տերության կազմում օգտվում էին միայն ներքին ինքնավարության կարգավիճակից, բայց և այնպես հայկական այդ մանր իշխանությունների տերերի ճկունության, քաջության և անձնական բազմաթիվ այլ բարեմասնությունների շնորհիվ դարձան հայության ինքնության պահպանման երաշխիք, նպաստեցին հայկական ինքնատիպ մշակույթի զարգացմանը և դարձան ապագա ազատագրական պայքարի գաղափարախոսներն ու առաջնորդները։
Արցախի մելիքների մի մասը իրենց անձնական կապերի շնորհիվ մեծ հեղինակություն ունեին պարսից արքունիքում։
Աղբյուրների վկայությամբ Գեղարքունիքի տեր մելիք-Շահնազար Ա-ն (1570-ական թվականներ-1606թ.) վայելել է պարսից արքունիքի հովանավորությունը։
Մելիք-Շահնազար Ա-ին հաջողվեց իր որդու՝ Յավրի բեկի հետ միասին թուրք ասպատակիչներին հալածել Գեղարքունիքից։
Այդ ծառայության համար Շահ-Աբբասը հրովարտակով վավերացրեց սերնդե-սերունդ իրենց գավառում իշխելու Մելիք-Շահնազարյանների մելիքական իրավունքը288։
1606թ. շահ Աբբասը դեպի Թիֆլիս կատարած ռազմերթից վերադառնալու ժամանակ Մազրայում հյուրընկալվեց Մելիք-Շահնազար Ա-ի որդիներ Յավրի և Քամալ բեկերին։ Վերջիններիս շահը թանկագին նվերներով պատվեց, դաստակերտեր ու գյուղեր տվեց և թագավորական կնիքով հաստատեց նրանց իրավունքները Գեղարքունիքի վրա289։
Շահի արքունիքում մեծ հեղինակություն ուներ նաև Քաշաթաղ գավառի մելիք-Հայկազը290, որի ապարանքը առայսօր պահպանվում է Աղավնագետի հովտի գյուղերից մեկում նախկին Լաչինի շրջանի Սուլթանքյանդում։ «Իբրև խոշոր կալվածատերեր և արևելյան վասալներ՝ մելիքները մեծ հարստություն էին դիզում և ապրում էին ճոխության մեջ, հետևելով, իհարկե, պարսկական ճաշակին և
