են ԼՂ Հանրապետությունում և արտերկրներում։ Լեռնային Ղարաբաղում զարգացում է ապրում նաև ճարտարապետությունը և քանդակագործությունը։
Արցախի ճարտարապետական գոհարներից են Հայրենական Մեծ պատերազմում զոհվածների հիշատակին կանգնեցված համալիրը, Ստեփանակերտի մշակույթի և երիտասարդության, Մարտունու, Ճարտարի, Բերդաշենի տուֆակերտ մշակույթի պալատները։ Ճարտարապետության և քանդակագործության զարգացման լուռ վկաներն են Ստեփանակերտի Ազատության հրապարակը, կենտրոնական մարզադաշտը, հուշաղբյուրները, զբոսայգիներում և փողոցներում տեղակայված հուշարձանները։ Ստեփանակերտին մի առանձնակի հմայք է հաղորդում հայտնի քանդակագործ Ս. Բաղդասարյանի «Մենք ենք, մեր սարերը» կոթողը, որը դարձել է Արցախ աշխարհի խորհրդանիշը։ Խորհրդային իշխանության տարիներին արցախահայության մշակութային ձեռքբերումները ավելի ծանրակշիռ կլինեին, եթե չլինեին Ադրբեջանի իշխանությունների ստեղծած մշտական արգելքներն ու հետապնդումները։
Լեռնային Ղարաբաղը լիովին կլանելու նպատակով Ադրբեջանի իշխանությունները փորձում էին արցախահայությանը կտրել իր հոգևոր-մշակութային արմատներից։ Ադրբեջանի «գիտնականների» կողմից գործի դրվեց աղվանական «տեսությունը»716, ըստ որի՝ Արցախի ու շրջակա հայկական գավառների բնակիչներն Հայաստանի կողմից բռնությամբ հայացված աղվաններ են, որոնք է իրենց հերթին ներկայիս ադրբեջանական ժողովրդի անմիջական նախնիներն են հանդիսանում։ Փաստորեն, բազում դարերի ընթացքում արցախահյության կողմից ստեղծած մշակութային արժեքները փորձ են կատարում դարձնել աղվանական-ադրբեջանական։
1988թ. ապրիլի 27-ին Ադր.ԽՍՀ նախարարների խորհուրդն իր հ. 145 որոշմամբ աղվանական-ադրբեջանական էր հայտարարում Արցախի, Նախիջևանի, Ուտիքի և այլ տարածքներում գտնվող բոլոր ու ամեն տեսակ հուշարձանները՝ իսպառ մերժելով նրանցից որևէ մեկի այս կամ այն առնչությունը հայ ժողովրդի հետ717։ Եվ այդ քաղաքականության շնորհիվ «Ներկայիս սերունդն արդեն հաստատապես համոզված է և այդպես էլ համարում է, որ Ղարաբաղը՝
