Էջ:Artcakh history.pdf/94

ՔԱՂԱՔԱԿԱՆ ԴՐՈՒԹՅՈՒՆԸ ԱՐՑԱԽՈՒՄ 7-ՐԴ ԴԱՐԻ ԵՐԵՍՈՒՆԱԿԱՆ ԹՎԱԿԱՆՆԵՐԻՑ ՄԻՆՉԵՎ 9-ՐԴ ԴԱՐԻ ԵՐԿՐՈՐԴ ԿԵՍԸ

ԱՐՑԱԽԱՀԱՅՈՒԹՅԱՆ ՀԱԿԱԱՐԱԲԱԿԱՆ ԱՊՍՏԱՄԲՈՒ­ԹՅՈՒՆՆԵՐԸ։ 7-րդ դարի սկզբներին Հայոց երկրի անդորրը խաթարեցին արաբական մահասփյուռ արշավանքները։ Բյուզանդա­կան կայսրությունը լքել էր հայերին։ Հզորության ուղին բռնած արաբական խալիֆայությանը դիմադրելը դառնում էր անիմաստ։ Քաղաքական ճիշտ կողմնորոշումն այդ ծանր պայմաններում ճակատագրական նշանակություն պիտի ունենար հայության համար։ Հեռատես քաղաքական գործիչ Թեոդորոս Ռշտունին, հաշվի առնե­լով ստեղծված կացությունը, կողմնորոշվեց դեպի խալիֆայությու­նը։ 652թ. Թեոդորոս Ռշտունին Ասորիքի և Վերին Միջագետքի կառավարիչ Մուավիայի հետ պայմանագիր ստորագրեց, որով Հայաստանը պահպանեց իր ներքին ինքնավարությունը։

Սեբեոսը այս բանակցությունների մասին խոսելիս Հայաստանը և Սյունիքը Արցախի հետ միասին առանձին է հիշատակում¹⁸⁷։

Իրավիճակը փոխվեց Թեոդորոս Ռշտունու մահվանից հետո, երր Հայոց իշխան ընտրվեց նրա փեսա Համազասպ Մամիկոնյանը։ Նրա իշխանության տարիները(651-661թթ.) խաղաղության և բարգավաճման մի շրջան կազմեցին։ Համազասպ Մամիկոնյանը իր իշխանության տակ վերցրեց Մեծ Հայքի համարյա բոլոր գավառները։ Սյունյաց իշխանությունը Արցախի հետ նույնպես միացավ Հայաստանին¹⁸⁸։

Ջիվանշիրը ընդունում էր Համազասպ Մամիկոնյանի գերագույն իշխանությունը։