Էջ:Bitter bread, Vazgen Shushanian.djvu/3

«Դառն հացը»

հանձնութիւեը, սակայն, զինաթափ կ՚ընէր զիս, ու յետոյ կար Վանին մեր երկուքին միջել՝ ինձմէ առաջ։
— Յափտենական զերման երիտասարդութիւնն է,— ըսաւ Աննա՝ անմիջական ու բիրտ։— Խոյի պէս եղջիւրները ցցած կը նետուի առաջ՝ կրակին մէջ կամ անդունդին խորը։ Զգացական որոտուն ու տսւրերային խանդավառութիւնն է իր օրէնքը, մինչդեո մենք կոչում կ՚ընէինք նաեւ իր բանականութեան, իմացականութեան։ Ազատելով մտքի յեղափոխական կարգապահութենէն, որուն յաջողած էինք ենթարկել զինքը, այդ երիտասարդութիւնը այժմ անձնատուր եղած է իր զգայարանքևերուն, իր սեռային անագորոյն ախորժակին։ Մ՛իշտ կասկածելի թուած է ինձ զգացական խանղավառութիւնը, որ ծածուկ աղերսի մէջ է մարղկային բնութեան բարբարոս խորքին հետ։
Ստորերկրեայ երկաթուղիին մուտքի սանդուխներուն առջեւ ծեր կնոջ ձայն մը կը յիշեցնէր մարդոց ողբալի թշուառութիւնը։ Այս անեզր քաղաքին մէջ վաղուան երկիւղն ու ծերութեան վախը կընկակոխ կը հալածեն երիտասարդութիւնը։ Մարդուն բուն պայքարը ի սկզբանէ մահուան դէմ է եղած։ Ու ոչինչ աւելի յուսալքիչ է, քան կենսական ուժերու աստիճանական կորուստը։
— Երբ աքսորականներու պարզութեամբ կ՚ըսենք, թէ Հիթլերի Գերմանիան գազանային է, կարգ մը ֆրանսացի մտաւորականներ աղտեղի ժպտովմը կը պատասխանեն մեզի։ Այդ պաներուն է ահաւասիկ, որ քինախնղրութեամբ կ՚ատեմ լատինական հանդարտ ժպիտը։
Սահմռկեցուցիչ կերպով նուրբ է ֆրանսական լեզուն, ու նոյնքան նուրբ է ֆրանսացիներու ղիմախաղը։ Ապշեցուցիչ ճշգրտութեան մը հետ, հարկ եղած պարագային, այդ լեզուն կը ստանայ անոըոշ երկդիմութիւն մը։ Էն անախորժ ու տաժանելի գաղափարները ֆրանսացին կրնայ արտայայտել անվնաս ձեւով մը։ Կարծեմ իրենք չափի զգացում կը կոչեն ողբերգական դէպքերու հանղէպ կիրարկուած այն ցրտութիւնը, որ աղէտը կը ջանայ իր նուազագոյն չափին վերածել ու իր զգացումները կը պատշաճեցնէ դէպքի կարեւորութեան։
Երեկոն գետին վրայ կը տատանէր ու տօնական էր։ Բեռնատար նաւեր խորին դանդաղութեամբ մը կ՚իջնէին հարաւ։ Մանկութիւնս միշտ արտասովոր հաճոյքով մը սիրած է նաւարկելի գետերը։ Կ՚ուզէի գլխաբաց կենալ արծաթեայ գիշերուան մը մէջ այդ բեռնատաը նաւերէն մէկուն կամրջակին վրայ ու դիտել Իլ-Տը-Ֆրանսի դալարագեղ եզերքները։ Նաւը անաղմուկ կը սահէր՝ հազիւ ճեղքելով գետին մթին ջրերը, ու երկիրը խուլ քունով մը կը ննջէր՝ գրկած իր աղուոր բազուկներուն մէջ մարղոց բնակութեան վայրերը, գիւղաքաղաքներն ու աւանները։
Օրհնութիւն, գորով ու բեղմնաւորութիւն տենչացած է միշտ հոգիս մարդոց համար։ Ուրիշ ոչ մէկ տուայտանք՝ բացի ստեղծագործութեան արարչական յոգնութենէն, բացի յղութեան սուրբ ցաւէն։ Մարդոց համար հոգիս ցանկացած է միշտ յաւիտենական ու վարդամատն առաւօտը խաղաղութեան։
Ի՞նչ պայծառ, դալար ու լուսաթաթախ եզերքներ կան այս երկրին մէջ։ Դալարիքին վրայ կը նստիս, ու հեռուէն նաւաստիներու ձայևը կուգայ ծոյլ ալիքներով կ՚իյնայ վրադ։
Վայրկեան մը արմուկ արմուկի կռթնեցանք կամուրջի բազրիքին։ Գողունի կը դիտէի Աննայի կուրծքերը, որ հմայիչ կերպով խոշոր էին։ Մերկ դաստակներուն վրայ անոնց գունդերը անշուշտ կը զգային հովը, որ կ՚ելլէր, հովը, որ երգի պէս անուշ էր Օգոստոսի իրիկունով։
— Տարիներէ ի վեր ազգային ու միջազգային յեղաշրջութեան դէմ բուռն, անողոք, կենաց եւ մահու կռուի մտած ըլլալով՝ յարաբերական դիւրութեամբ մը գուցէ կարենանք համաձայնիլ հրատապ խնդիրներու շուրջ։ Գուցէ անմիջական պայքարի հանգա-

337