* * *
Քանի մը օը յետոյ Վանին ինձ յայտնեց, թէ Աննա յաջողած է աշխատանք ճարել
հարուստ փաստաբանի մը մօտ։ Ըստ Վանիի՝ Աննա հնարաւորութիւն պիտի ունենար համալսարանական վերամուտին իր ընդհատուած ուսումը շարունակելու՝ միաժամանակ շահելով կեանքը։ Պատահմամբ հանդիպած ըլլալով Սէն Միշէլի ծառուղիին կից փողոցի մը մէջ՝ պատի մը տակ կեցած էինք՝ երկուքս ալ քիչ մը սրտնեղ, զգալով գուցէ, որ ճեղք մը բացուած է մեր բարեկամութեան մէջ։ Վանի, որ սովորաբաը խօսիլը չէր սիրեր, ճիգ կ՚ընէր խօսակցութիւնը շարունակելու։ Հարկ եղածէն աւելի սիրալիր երեւալու իր ակներեւ փափաքը յանկարծ անհերքելի ապացոյց մը թուեցաւ ինձ, թէ արդէն մեղանչած էր մեր՝ այնքան դժուարութեամբ շահուած բարեկամութեան դէմ։ Յանդուգն վստահութեամբ մը ու քիչ մը գթութեամբ հայեացքս բարձրացուցի ու երկարօրէն խուզարկեցի դէմքը։ Աչքերուն խորը մառախուղ կար կարծես ու ցաւագին ժպիտ մը շրթներուն բոլորտիքը։ Ողջ ղէմքը մթին տրտմութիւն մը ունէր։
Ինձ թուեցաւ, թէ Վանի խզած էր մեր միջեւ գոյութիւն ունեցող լուռ դաշինքը։ Իրողութեան մէջ, ինչ որ տաժանելի էր, արժանապատուութեանս զգացած վիրաւորանքն էր։ Ինչ որ կրնար սպասել ինձմէ, ստացած չէ՞ր միթէ։ Կամովին հեռացած էի Աննայէն՝ զգալով, որ անոր՝ մեզմէ մէկուն պատկանումը խորապէս պիտի վիրաւորէր միւսը։ Կրնայի յամառիլ ու մնալ, թիզ առ թիզ վիճիլ զայն՝ Աննան, մեր երկուքին քաղցր բարեկամուհին։ Կրցած ըլլալով յաղթել մակընթաց ցանկութեանս՝ այժմ լոկ զզուանք կը զգայի մեր կեղծ վերաբերումէն։ Վանի չէ՞ր կրնար միթէ բարեկամութեան նոյն ապացոյցը տալ, չէ՞ր կրնար միթէ իր սիրոյ ծարաւը ուրիշ աղջկան մը մօտ յագեցնել։
— Ինչ որ տաժանելի է,— ըսաւ Վանի՝ կռթնելով պատին,— մեր անհատականութեան երկուութիւնն է։ Փաստօրէն մեզմէ ոչ ոք յաջողած է լիովին ձերբազատուիլ քաղքենի բարոյականին ծածուկ զօրութենէն։ Մեր առօրեայ, ընթացիկ կեանքին մէջ իսկ հարկ է կիրարկել յեղափոխական սկզբունքները։ Մինչդեռ առաջին իրական դժուարութեան, որեւէ իրական կնճիռի առջեւ մեզմէ իւրաքանչիւրը ցոյց կուտայ իր բուն էութիւնը։ Մեր գաղափարները լոկ տեսական գեղեցկութիւն մը ունին, քանի որ կը շարունակենք ապրիլ՝ ընդունելով արդի վարչաձեւն ու բարքերը։
— Ի՞նչ առթիւ կ՚ըսես այդ բոլորը,— ըսի մեղմ ցրտութեամբ մը,— որու համար...
Անձկութեամբ նայեցանք իրարու, ու ամչնալով տեսայ, թէ ակնարկին մէջ ոչ մէկ
նենգութիւն կար։ Ամէն ինչ պայծառ ու մաքուր էր դէմքին վրայ։ Բայց այդ հանդարտութիւնը կրնար արդիւնքը ըլլալ նաեւ տրամաբանութեան խաղի մը։ Տուայտելով այդ տագնապալի անորոշութենէն՝ կը ջանայի որոնել իր բուն մտադրութիւնը։ Հոգւոյս խորը նոյն նուաստ երկիւղը կար միշտ։ Կը զգայի, որ եթէ Վանի խոստովանէր իր կապը Աննայի հետ, ամէն ինչ նոյնհետայն կրնար վերջանալ մեր միջեւ։ Բարեբախտաբար հանրաքարշ մը իր զանգուածեղ մարմնով ճեղքեց փողոցը՝ սարսելով պատերը։ Քանի մը վայրկեան լռեցինք։
— Օրերէ ի վեր մէջտեղ ելած չունիք,— յարեց Վանի նուրբ ժպիտով մը։— Այսօր
ճաշարանին առջեւ պատահմամբ հանդիպեցայ Աննային, ու ոտքի վրայ քանի մը վայր կեան խօսեցանք։ Մեկնելու վրայ էր, մինչ ես նոր կը հասնէի։ Կարծեմ վաղն իսկ պիտի փոխադրուի այդ փաստաբանին տունը...
Ինչու համար պէտքը կը տեսնէր այդ բոլորը ըսելու ինձ այդ նուրբ ժպիտովը։ Այժմ
ես էի կարծես, որ յանցաւոը կը զգայի ինքզինքս։ Օրերով որոճացած էի մթին կասկածներ ու քաջութիւնը չէի ունեցած բարեկամաբար ղիմաւորելու մէկը եւ միւսը։ Ու այժմ իսկ անընդունակ կը զգայի ինքզինքս կացութիւնը վերահաստատելու։ Անվերաղառնալիօ–
