Էջ:Bitter bread, Vazgen Shushanian.djvu/8

Վազգէն Շուշանեան
Խորունկէն կը լսուէր նորեկներու աղմուկը։ Յաղթութեան օրերու յատուկ վարակիչ գինովութիւն մը կար օղին մէջ, որ հաճելի կ՚ընծայէր ժամը։ Կարմիը փողկապով աղջիկ մը բարձրաձայն յեղափոխական թերթեը կը ծախէր՝ ճեղքելով բազմութիւնը, ու իր զուարթ ծիծերը ամէն տեղափոխումի կը խնդային կարծես։
Յետոյ դռները բացուեցան, ու մարդկային ալիքը խուժեց ներս։ Մենք, որ առաջիններն էինք, գիտնալով հանդերձ, որ պիտի կրնանք տեղաւորուիլ, ջղային սւնհամբերութեամբ մը կը հրմշտկէինք իրար՝ ջանալով յառաջ անցնիլ, փորձելով առաջին աթոռները գրաւել ու միաժամանակ յուզումով ու սիրով դիտելով իրար, զգալով, որ նոյն արմատական գաղափարներն ու նոյն թանկագին զգացումներն են, որ կը շըջին մեր արեան մէջ։
Տասը վայրկեան յետոյ սրահը լեցուն էր շնչակտուր, բաբախուն, մտաւորական բազմութեամբ մը։ Կը թուէր, թէ այլեւս մէկ հատ նորեկի իսկ տեղ չկար, բայց երկփեղկ դուռէն բազմութիւնը կը շարունակէր յամրօրէն յառաջանալ, կը շարունակէր յամառ, համր կրքով մը իր ճամբան բանալ, ու կարծես իր յետին միտքը ըլլար պատերը հրել ետ։ Երիտասարդ աղջիկներ քաղցր հաճոյակատարութեամբ մը կը ժպտէին տղոց՝ քայլ մը առաջ անցնելու համար։ Տեղս զիջելով գուցէ կարենայի կնոջ բարեկամութիւն մը շահիլ։
Ոտքի բեմին առջեւ, ծունկս դրած աթոռիս, սիրտս ափիս մէջ, վասնզի անբացատրելի յուզումով մը կը բաբախէր ան, կը դիտէի այդ բոլոր կեանքով շէն գլուխները։ Ու հակառակ հեղձուցիչ օդին՝ կուրծքս կ՚ուռէր յաղթական հրճուանքվ մը։ Մեծ մասամբ երիտասարդ մտաւորականներ էին՝ ուսանողներ ու ուսանողուհիներ։ Ասդին անդին մարդ կը նշմարէր նաեւ սիրահաը կամ համաձայն զոյգեր, որ վախկոտ գգուանք մը կը փորձէին։ Պատին տակ տեսայ տղու գունատ ձեռք մը, որ աղջկան մը կուրծքին կը հպէր։ Ու նոյն զուարթ աղջիկը, իր շէն կուրծքերը ցցած, հաճելի աղմուկով մը իր թերթերը կը ծախէր։
Քիչ մը խորունկը կ՚երեւէր գերիրապաշտ Անտրէ Պրըթօնի՝ զարտուղի ու զմայլելի «Նաճա»ի հեղինակին առիւծի դէգ գլուխը։ Հակաոակ իր տհաճելի հպարտութեան՝ այդ գլուխը գեղեցիկ էր գոռոզ տղամարդու իր ուժեղ ուսերռւն վրայ։ Ողջ անձին վրայ կար զօրեղքնարականութիւն մը ու աչքերուն խորը երկդիմի ու կապոյտ լոյս մը, որ կը մատնէր երազի մթին ծարաւ մը։ Պրըթօն շրջապատուած էր ուրիշ գերիրապաշտներով, որոնցմէ մէկը՝ Փօլ Էլիւար բանաստեղծը, խօսք պիտի առնէր քիչ յետոյ։
Դանդաղօրէն բեմը կը լեցուէր։ Գրագէտներ էին, արուեստագէտներ՝ մինչ այդ քաղքենի գրականութեան ծառայութեան մէջ, որ եկած էին իրենցմէ էն տաղանդաւորներէն մէկուն դարձը տօնելու, որ եկած էին վերածնունդի, երկունքի ցաւով տուայտող յեղափոխական բազմութիւններուն հետ իրենց մարդկային համերաշխութիւնը յայտնելու։ Բազմութիւնը եղբայրական գորովով ու երախտագիտութեամբ կը դիտէր զանոնք, ու անոնցմէ մէկ քանին քիչ մը ապշած ու յուզուած կը թուէին՝ այդքան ջերմին ու բոլորանուէր հիւընկալութիւն գտնելով մարդռց մօտ։ Անկասկած քաղքենի աղուոր ու հոտաւէտ կնոջ մը պարագայական ներբողներէն ու սնանկ ընկերութեան մը նիւթական վարձատրութիւններէն աւելի բան մըն էր, ինչ որ այս խուռնամբոխ սրահը կը պարգեւէր իրենց մարդկային արժանապատուութեան ու գաղափարական խանդավառութեան անկեղծ զգացում մը։
Յանկարծ վարագոյրի մը ետեւէն երեւաց քիչ մը տժգոյն մէկը։ Շարժումներուն մէջ զսպուած զայրոյթ մը կար ու բերնին անկիւնը երազահար մարդու ժպիտ մը։ Քիչ մը կը կաղար, ու կաղացած վայրկեանին դէմքը արտայայտութիւն կը փոխէր՝ ստանալով
342