Էջ:Ghazaros Aghayan, Collected works, vol. 3 (Ղազարոս Աղայան, Երկերի ժողովածու, հատոր 3-րդ).djvu/302

Ահա այս խնդիրը, պատմ ության այս տնտեսական նյութա¬ կան կողմը պետք է բարեխղճաբար և մանրամասն ուսում¬ նասիրել։ Պիտի ասեք, շատ լավ նկատողություն է, բայց այդ խրն- դիրն ի՞նչ հարաբերություն ունի ձեր դրած վերնագրի հետt Մեծ հարաբերություն, կպատասխանեմ։ Ո՞ւմ ձեռքին էր առաջ մեր գրականությունը, ո յք էին մեր նախնյաց անմահ երկերի հրատարակոդներր, նրանց լե¬ զուն մջա կողը, նրանց հետքով գնացողը, մեր դպրոցներին դա¬ սագրքեր տվողը — իհարկեճ Մխիթարյանք։ Զայց ուսումնասի¬ րեցեք Մեծ Մխիթարից սկսած մինչև մեր օրերը դրանց գրա¬ կան գործունեության ընթացքը, ձևը, շահասիրական ձգտում- ներր ե կտեսնեք, որ ահագին տարբերություն կա անմահ Մխիթարի և նրա վերջին հետնորդների գործունեության մեջ։ Դրանք ամեն մի նորության գրականության մեջ, որ կարող էր նրանց գրավաճառության վնասել, մեծ ընդդիմություն են ցույց տա;իս։ Եվ երբ որ հաղթվում են, ոչմիայն չեն ընկճվում, այւ մեր իսկ f}nijy տված ճանապարհի վրա մեր առահն են անցնում։ Առաջ շատ ընդդիմացան աշխարհիկ լեզվի դեմ. բայց տեսան, որ մենք իրանց հեղինակությանը չենք ենթարկ¬ վում, մեր հոգը չէ, թե նրանց գրաբար գրքերն ու դասագըր- քերը մնում են անվաճառ, սկսեցին մեր առաջն անցնել, h հօգուտ աշխարհիկ լեզվի ոչ ոք մերոնցից այնպիսի մի աշխա¬ տություն ցույց չտվավ, որպիսին ցույց տվավ Հ. Այտնյանը իր պատվական «Զննական քերականությամբ»։ Եվ ո՞վ կսպա¬ սեր, որ մի Մխիթարյան վեր կենա և գրաբարը մեռելոց կարգը ձդե։ Այսօր Տ աճկաստանում տարածված ամենալավ դա սա֊ գրքերը դրանց հորինածն է, կոկ աշխարհիկ լեզվով։ Մնացել է, որ ընդունեն մեր տառադարձությունը։ Այս բանին հակա¬ մետ են պոլսեցիք, իսկ Մխիթարյանք հակառակ, ճգնում են ապացուցանել, որ իրանց տառադարձությունը թե պատմա¬ կան տեսակետից և թե դործնականճ ուղիղ է։ Թող փորձեն պոլսեցիք չհետևել դրանց և հետևեն մեր տառադարձության, դուրս մղեն իրենց դպրոցներից Մ խիթ արյանը դասագրքերը, աշխարհագրությունը, պատմությունը և այլն, ղրմէֆ սխալ տառադարձությամբ են տպված, ի*նչ եք կարծում, ի նչ կանեն 30 2