ԼԸ. Պետք է հետևել ամերիկացիների օրինակին
/կրկին հայ-թուրքական հարաբերությունների մասին/
1927թ. սկզբին ԱՄՆ իշխանությունները կանգնած էին նույն երկընտրանքի առջև, ինչ՝ ՀՀ իշխանությունները ներկայումս: Իշխանությունները, տեղի տալով տնտեսվարող շրջանակների շահերին, նպատակ ունեին Թուրքիայի հետ հաստատել դիվանագիտական հարաբերություններ, իսկ հասարակական կարծիքի և Սենատի զգալի մասը դեմ էր դրան: Դեմ էր դրան ոչ թե ընդհանրապես, այլ վճարվելիք գինը համարժեք չէր համարում: Գտնում էր, որ դավաճանության գնով չի կարելի սեփական շահն ապահովել:
Հարցը հետևյալն էր: Թեև ԱՄՆ և Օսմանյան կայսրության միջև պատերազմ չէր հայտարարվել I աշխարհամարտի ընթացքում, սակայն թուրքերը 1917թ. ապրիլի 20-ին խզել էին իրենց դիվանագիտական հարաբերությունները ԱՄՆ-ի հետ: Պատերազմի ավարտից 10 տարի անց բնական էր, որ կողմերը պիտի ձգտեին վերահաստատել դիվանագիտական հարաբերությունները: Հատկապես, որ ամերիկյան ընկերությունները հարաճուն տնտեսական շահեր ունեին Թուրքիայում: Հարաբերությունների բնականոնացման վերաբերյալ դեռևս 1923թ. օգոստոսի 6-ին (Լոզան) երկկողմ պայմանագիր էր ստորագրվել: Ըստ ԱՄՆ սահմանադրության՝ այն ուժի մեջ կարող էր մտնել միայն Սենատի հավանությանն արժանանալուց հետո:
Այսու, 1926թ. դեկտեմբերին նախագահականը վերոհիշյալ պայմանագիրն ուղարկեց Սենատ: Թուրքիայում ԱՄՆ-ի տնտեսական հսկայական շահերի գիտակցումով հանդերձ, Սենատը 1927թ. հունվարի 18-ին մերժեց հավանության արժանացնել վերոհիշյալ պայմանագիրը: Բանն այն է, որ 1923թ. պայմանագիրն ուներ այնպիսի ճապաղ ձևակերպումներ, որոնք ցանկության դեպքում կարող էին մեկնաբանել որպես հրաժարում Վիլսոնի իրավարար վճռից (22.11.1920թ.): Հերթական անգամ նշեմ, որ սա է այն փաստաթուղթը, որով առ այսօր որոշված է Հայաստանի և Թուրքիայի ընդհանուր սահմանը: Ամերիկյան Սենատը հանուն տնտեսական շահի չոտնահարեց սեփական երկրի միջազգային պարտավորությունները և չուրացավ Հայաստանի Հանրապետության տարածքային իրավունքները:
Հիշենք, սա 1927թ. էր, չկար այլևս Հայաստանի Հանրապետությունը, և որևէ մեկը չգիտեր, արդյո՞ք երբևէ նորից կհառնի հայոց
