Այս էջը հաստատված է

և Վանի նախապատմական գերեզմաններում պահված կուլտուրաների մեջ:

Նույն այս տեսակ և սրանից ավելի սերտ հարաբերություն տեղի ուներ և Ղարաբաղի յերկու մասերի մեջ, վորոնք աշխարհագրորեն ել անջատված չեյին իրարից։ Թեև հյուսիսը պատկանում եր Աղվանին, մինչդեռ հարավն ինքնագլուխ քաղաքական մարմին եր կազմում, բայց միանգամայն հազվագյուտ ե այն անձուկ հարազատությունը, վորով յերկու յերկիրները կպած եյին իրար իրանց աշխարհագրական անուններով: Արցախն ուներ Սիսական գավառ, իսկ Սյունիքն ել ամբողջովին կոչվում եր նաև Սիսական նահանգ: Յեվ փոխադարձաբար, Արցախն ել հաճախ կոչվում եր փոքր Սյունիք: Նշանակենք և այն, վոր Սյունիքն ուներ «նաբանդ» գավառ, Արցախը՝ «Մյուս նաբանդ» գավառ: Յեվ այս մերձավորությունն եր, վոր դարերի աշխատակցության միջոցով մշակեց յերկու յերկրների համար մի ընդհանուր կուլտուրա-նիստ ու կաց, սովորություններ, հագուստի ձև և վերջապես՝ մի հարուստ և ուժեղ լեռնային գավառաբարբառ: Նշանավոր ե այս կուլտուրան մանավանդ այն կողմից, վոր կրում ե իր մեջ մանր գավառակային ինքնուրույնություններ և վարիանտներ: Բայց հենց այս ե գավառայնության ստեղծագործական կենսունակությունը, աղբյուր ունենալով ցեղական ընտանիքի հին դրությունը:

Ստրաբոնը պատմում ե, վոր Աղվանքի (Ալբանիայի) պետությունը բաղկացած եր 26 առանձին մասերից, վորոնցից յուրաքանչյուրն ուներ իր սեփական թագավորը և այդ ամենքը ենթարկվում եյին իրանց միջից մեկին, վոր այդիսով դառնում եր համերկրային թագավոր և պիտի իմանար բոլոր 26 թագավորությունների լեզուն)[1]:Այս 26-ն անշուշտ գլխավոր բաժանումներն եյին, և անհնարին և, վոր յուրաքանչյուր տեղական թագավոր չունենար իր ձեռքի տակ բազմաթիվ մանր իշխողներ, տոհմապետներ: Յեթե այսպիսի մի պետական կազմակերպություն ամենամեծ մասով տարածված եր ընդարձակ դաշտավայրի յերեսին, վոր նպաստում ե միաձույլ մարդկային հանրակեցությունների կազմակերպման, ապա ուրեմն հեշտ ե յերևակայել, թե ինչ կլիներ լեռնային նահանգը, ուր յուրաքանչյուր գետաձոր, յուրաքանչյուր մեծ սարալանջ առանձնացում ե, անջատականություն ե, մանր, բայց գրեթե միշտ գոռոզ, անգամ ըմբոստ տեղայնություն

  1. Geographie de stranon, paris. jachette, 1891. ll, p. 106-111/