շարժումներ և տնտեսական խոշոր հակադրություններ նախարարությունների և արքունիքի մեջ: Արոտային տնտեսությունը կոթնած ե Սասանյանների ույժի վրա և պայքարում ե քաղաքային տնտեսության դեմ, վորի վրա կոթնած ե արքունիքը. — Կղերական ավատապետության ձգտումը իրան հպատակեցնելու հայ Արշակունիների ամբողջ պետական իշխանությունը։–Գրիգորը և նրա վորդի Վրթանեսը ինքնագլուխ վարիչներ Հայասաանի արտաքին և ներքին քաղաքականության։— Հայ կղերական դիվանագիտության ռահվիրաները։ Հայ Արշակունիների դիմադրությունը—Տիրան և Պապ։ — Ներսես Պարթև կամ «Մեծ»:— Նրա ռեֆորմները։- Հայասաանը վանք։ — Քրիստոսասեր ձրիակերություն։ ........30
4. Ավատականության վերջնական հաղթանակը։ Շապուհ Յերկարակյաց և քաղաքային տնտեսության վոչնչացումը։- Տնտեսական հեղաշրջում։—Հայաստանը գյուղականացած։— Քահանայապետական դինաստիան ավատական հեղաշրջման գլխին, Արշակավան։–Դինաստիական տագնապ Գրիգորի տոհմի մեջ - որդեծնության հարցը, Հուսիկ և Սահակ։ Անզավակությունը մերում ե դինաստիան Մամիկոնյան տոհմի հետ։–Գիր և գրականություն իբրև վերջնական հաղթանակ կղերական դասի և ավատականության.–Լուսավորչականությունն իբրև ճակատագրականություն հայ ժողովրդի համար։............32
5. Կղերական դիվանագիտության դավանանքը։ Արևմտամոլություն։ Պապ թագավորի քաղաքականությունը արևմտամոլության ղեմ և նրա սպանությունը: Նախարարները վորոշում են հավատարիմ մնալ Բյուզանդականության իբրև քրիստոնյա կողմին: Ազգամիջյան պատերազմ:.......38
6. Բյուզանդիայի, իբրև մեծ պետության քաղաքականությունը հանդեպ հայերի: - Քրիստոսասիրություն և շահամոլություն։ Հայասաանի վաճառումը — 384-ի բաժանումը և նրա նշանակությունը հայությաւն համար։ Արևմտյան Հայաստանի հունացումը։ Կղերական դիվանագիտության պաշտամունքն, այնուամենայնիվ, մնում ե բյուզանդականությունը։ Հինգերորդ դար. կղերա-ավատական ապստամբություն Բյուզազնդիայի աջակցության հուսով։ Բնորոշ դիվանագիտական դիմում կայսրին։ Հայաստանը նորից վաճառված և կործանված։
Պաշտամունքն անփոփոխ ե դարերի ընթացքում: Բյուզանդիայի տեղ՝ Քրիստոնյա: Յեվրոպա:-֊Հակառակ հոսանքներ հայ իրականության մեջ.– Պապ թագավոր, Թեոդորոս Ռշտունի, Մլեհ Իշխան Կիլիկիայի։ Հեթում թագավոր Կիլիկիայի։.........41
ԴՐՎԱԳ ՅԵՐԿՐՈՐԴ
ՋՈՒՂԱ ՅԵՎ ՋՈՒՂԱՅԵՑՈՒԹՅՈՒՆ
Գլուխ առաջին. - Խոջայական կապիտալի վոսկեդարը
1. Նախարարական դասի նվազումը Հայաստանում։ - Զինվորական բռնի և հոժարակամ արտագաղթեր, մասսայական կոտորածներ արաբների ձեռքով։-Միջնադարյան առևտուր.–Դվին Պարտավ, Դվին–Անի– Կարս - Արձն գծեր։ - Սելջուկյան արշավանքներ, նախարարական մնացորդները քշված դեպի հյուսիս և արևմուտք։ Կիլիկիայի նշանակությունը հայ ավատականության համար. հայ բարոններ։ Արևմտյան Յեվրոպայի առևտրական կապիտալը Կիլիկիայում և նրա ազդեցությունը հայ կյանքի վրա: Կիլիկիայի հայ ֆեոդալական թագավորության անկումը
