Էջ:Mikael Nalbandian, vol. 2.djvu/42

ձեն հնովն զհինն ուսուցանել, որ է մեռելութեամբ զմեռելութիւն ի կեանս հրաշագործել, այլ այդոքիկ ամենայն կապեալ կաշկանդեալ են դարձեալ ընդ սահմանաւոր և պղտորեալ տեսութիւնս իմաստակական դարուց, յորս կեցին դպրոցականք: Եւ ոչ յաջողեցաւ այդպիսեաց տեսանել զցանկութիւն իւրեանց կատարեալ, թող զսակաւ բացառութիւնս, որք դարձեալ միջնորդութեամբ յաւէտ այլոց լեզուաց, իմա դու ինձ օտարաց. թագաւորեցին ի վերայ լեզուին շատ կամ սակաւ, եթէ թագաւորեցին:Չունիմք բան ասելոյ վասն ուսումնասէր օրագրին Սինկափորայ, զի ոչ կարացաք ցայս վայր ժամանակի ճանաչել զնպատակ նորա: Օրագիր այդ յավէտ քան զայլս թոփ մեզ զարմանալի, մինչև ինքնին ոչ բացայայտեսցէ զիւր նպատակ և պատճառ այդունակ ուղղութեանն: Եկեսցուք այժմ ի զննել «Բազմավէպ» օրագրոյն Մխիթարեանց անցանելով զկնի «յԵւրոպա» Վիէննայի: «ԶԲազմավէպ» օրագիրդ ի սկզբանէ անտի գոյութեան նորա մինչև ցնոր աւուրս ընթերցեալ եմք անընդհատ, և ծանուցեալ զայս և եթ, զի այդ օրագրութիւն ճանապարհ էր շահաստացութեան և վաճառականութեան միայն, քանզի չունի նա տպագրութեամբ քանի մի հին ազգային տաղերգութեանց և դամբանական ոտանաւորաց, որք յավէտ քան զայլ առարկայս տեսանին, արդարանալ առաջի կրիտիկական սուրբ դատաստանի, բնական հատուած օրագրիդ կերակրի միշտ ի Շտեմարանէ պիտանէ գիտելեաց» Զմիւռնիոյ, երբեմն հրատարակելոյ, զոր իւրաքանչիւր ոք ի մէնջ կարէ տեսանել և ի վերայ հասանել ճշմարտութեան ասացելոցս, իսկ դատողութիւն այրական, իմաստ և կարծիք, գաղափարք կենդանիք և հայեցուածք յազգս ազգս գիտութեանց, որովք լուսափայլին միտք և սնանի հոգին, տարագիր է յօրագրէ անտի, յորում ոչ զվերջին տեզին ունին ամսական առեղծուածք Մխիթարեանց, հանելուկ վերտառութեամբ պատուասիրեալ, թող զանախորժ կազմուած լեզուին, զոր ի վերջին աւուրս փոքր ինչ մարդացուցին: Իսկ «Եւրոպա» լրագիր Վիեննայի թուի մեզ զբօսանաց աղագաւ յարուցեալ յաղագս պատուելի Մխիթարեան միաբանութեան տեղւոյն, և կամ իբրև հնար տարածելոյ զանալի կարծիս և զդատողութիւնս աբեղայամիտ հեղինակացն, յորոց սակի համարի և 1 թերթն յունուար ամսոյ 1853 թուականի, յորում անամօթաբար պարտական կացուցանէին զսուրբն Մեսրոպ Մխիթարայ Սեբաստացւոյ, որ քար հանդիսացաւ գայթակղութեան, ձգեալ զկնի զբազմութիւն դիւրագայթ ոմանց Հայոց ի մոլորական եկեղեցին Հռովմայ: Այսոքիկ ամենայն տխուր յիշատակարանք հայկական ողորմ տգիտութեան կսկծեցուցանէին զսիրտ մեր, այլ թագուցանել զայս քաղցկեզ, 42