կեղեցուց հեռանալու ե քաղկեդոնի ժողովի բացատրությունն ու սահմանադրությունը շընդոլնելոլ համար (տես «Մեղու» 1857, И; 13, էջ 301 — 30).
Տարիներ անց, Պեւորոպավլովյան ամրոցում աշխատելով «Սոս և Վարդիթերի» կրի տիկայի աոաջին տարբերակի վրա, նալբանդյանն առիթը բաց չի թողնում մեկ անգամ ևս զավեշտի ենթարկելու «Ընծայի» հեղինակի պահվածքն ու ոճը։ Պռոշյանին կշտամ թեյով այն բանի համար, որ ըստ նախադրության գործածությունը չարաշահում է, Նալր անդյանը մեջ բերելով «Ընդունելություն Ընծայի» գրքի հեղինակի դեմ Խապար աճյանի հրատարակած «.. ,Պատասխանի»-ից մի արտահայտություն, գրում է. «Ասես թե լուսահոգի Խապաոաճին Կըկոիկյանի հետ է կովում. «Կը քննեն, կը քաշքըշեն, կը կրկտեն բստ զան ա՛լան խելաց և իդեայից» («Կրիտիկա «Սոս և Վարդիթեր» ազգային վիպասանությանն, հատված, Մ. Նալբանգյան, ԵԼԺ, հ. III, էջ 210)։ Հետաքրքրական է, որ Նալբանդյանից անկախ Սվաճյանը նույնպես Չամոլռճյանի դեմ դրած իր հոդվածներից մեկում օգտագոր¬ ՛ծում է Խապարաճյանի «...Պատասխանի»~ից քաղված միևնույն արտահայտությունը Հտե'ս (՛Մեղու», 1864 թ., Л* 233, էջ 50)։ Պետք է ենթադրել, որ «Ընդունելություն Ընծայի» գիրքը մեծ տպավորություն է թո¬ պել նալբանդ յան ի վրա։ Պ ետրոպավլովյան ամրոցի' իր «Բերդի հիշատակարանում» երկու անգամ նա օգտագործում է այդ գրքի սրամիտ խորագիրը, նկատի ունենալով, հավանա¬ բար, «ան զովանա լի ծիծաղ» հարուցող ծաղրանկարը։ Երբ 1863 թ. նոյեմբերի 25-ին նա վոլր է ստանում, որ կաթողիկոսը Գ. Այվազովսկոլն ընդունել է ոչ սիրալիր, գրանցում է. «Այսօր իմացա, թե վեհափառ կաթողիկոսը Ընծայի ընղուն ելա թյուն է արել Այվազին»։ 1864-ի սեմին, դեկտեմբերի 31-ին, դժգոհ' անցնող 1863 թվականից, նալբանդյանը կա- ալարում է հետևյալ գրառում ը. «Այս 1863 թիվը վերջացնելու վրա եմ' բյուր տեսակ մտա¬ ծություններով։ Երանի թե 1864-ը որ մեկ ժամից կգա, ավելի երջանկոլթյունաբեր լիներ։ 12 ժամ. 1863 [ին] Ընծայի ընդունելություն» (տե'и Մ. Նալբանգյան, ԵԼԺ, հ. IV, էշ 290, 291)։ տ. 16—18. Այդ գրքի Տեղինակը... թագացել է յար անձը ք^ոոնակ Կըկոիկյաս շինովի անունի տակ—Թոոնակ Կը կռիկ յան գրական կեղծանունի վերծանման շուրջը հայ բանասիրության մեջ հայտնվել են մի շարք կարծիքներ/ Դեռևս անցյալ դարի 60- յսկան թվականներին, արևմտահայ իրականության մեջ փորձել են ճշտել հեղինակի ինքնությունը և, այսօր մեզ անհայտ մնացած պատճառներով, «Ընդունելություն Ընծայի» գրքույկի հեղինակ են համարել Խաչատուր Միսաքյանին։ Վերջինս Փարիզից ուղարկած իր նամակում հայտնում է, թե ինքը չէ Կըկոիկյանը (տե'ս «Մասիս, 1857, 76 260)։ Կարճ ժամանակից կասկածներ են ծագում և հայ մտավորական, «Մ ուր ատ յան վարժարան» աշ¬ խատության հեղինակ Աստվածատուր Ջունդի նկատմամբ։ Սակայն, այս անգամ էլ մա¬ մուլում հանդես է գալիս £ ունդը և մի հայտարարությամբ հերքում տարածված լուրերը։ Նրա խնդրանքով «Մասիսի» նույն համարում հանդես է գալիս նաև Միսաքյանը և հաս¬ տատում, որ «Ընդունելություն Ընծայի» գրքի հեղինակը £ ունդը չէ, որին սկսել էին կաս¬ կածել իր աոաջին հայտարարության ինչ-որ արտահայտությունների հիման վրա (տե'ս «Մասիս», 1857, Л? 267), Հետագայում նույնպես հայտնվել են թեր և դեմ կարծիքներ, բայց Կըկռիկյան գրա¬ կան կեղծանունը իր վերջնական լուծումը չի գտել։ Դարասկզբի!t Միհրան Հովհաննեսյանն M։յն միտքն է հայտնել, որ հայ երգիծական գրականության մարզում աոաջինը Խ. Մի- սաքյանն է հանդես եկել իր «Ընդունելություն Ընծային» գրքով (տե'ս «Քննական պատ¬ մություն ԺՒ գարու հայ դպրության», Փարիզ, 1901, էջ 106)։
