կանխավ վճռել էր լինել սառնարյուն և չվշտացնել ծնողին որևէ կոշտ ընդդիմադրությամբ։
Այրին համառոտ պատմեց այն, ինչ որ արդեն գիտեր սրբազանը․ պատմեց հուզված և մերթ ընդ մերթ սև թաշկինակը հպելով աչքերին։
— Իմ որդին մեղավոր չէ, ո՛չ, ո՛չ,— կրկնեց նա, ավարտելով իր ասելիքը,— նա երեխա է եղել, նրան խելքից հանել են և փորձանքի մեջ գցել...
Միամիտ կին. նա դեռ հավատացած էր, թե որդու սխալը կարելի է ուղղել ամենայն դյուրությամբ․ բավական է, որ ինքը կամենա ուղղել։ Նա կարծում էր, որ այն պսակն է միայն սուրբ, անխախտելի, որ կապված է երկու ազգակիցների ու կրոնակիցների միջև, և այն զավակներն են միայն օրինական և սիրելի, որ ծնվում են այդ միությունից։
Սրբազանը նեղն ընկավ։ Նրանից պահանջվում էր համոզել Սմբատին, որ իր ուխտը դրժե, թողնե կնոջը, ձգե զավակներին: Ի՞նչպես համոզել այդ չափահաս, համալսարանն ավարտած տղամարդին այդ անելու․ ի՞նչ խոսքերով ու հորդորներով ազդել նրա վրա։ Սրբազանի առանց այդ ևս ծանր շնչառությունն ավելի արագացավ: Նա մինչև անգամ քրտնեց իր գիրուկ ուսերի վրա դրված ծանր և անսովոր բեռան տակ։ Այնուամենայնիվ նա կարողացավ խոսել։ Եվ խոսեց նախ մայրենի եկեղեցու պատմական և քաղաքական նշանակության մասին, նկարագրեց նրա կրած տառապանքները, ապա ապացուցեց կրոն սիրելու և նրան հավատարիմ մնալու անհրաժեշտությունն «ազգի պահպանության» համար. բայց երբ հասավ խնդրի էական կողմին, հայացքն ուղղեց բրոնզե ջահին ու լռեց։
Այրին ծանր ու տխուր հառաչեց, զգալով, որ խնդիրն ավելի բարդ է, քան կարծում էր ինքը։ Եվ նա դարձյալ դիմեց իր սովորական զենքի օգնությանը թախանձանքին ու աղերսներին։
— Ազատվի՛ր հորդ անեծքից, որդի՛ ազատվի՛ր և մեզ էլ ազատիր,— կրկնեց նա հարյուր անգամ կրկնածը։
Փորձը ծանր էր Սմբատի համար, անախորժ և եթե շարունակվեր պիտի դառնար զազրելի։ Նա կրծոտում էր իր
