VI
Առավոտյան զարթնում ենք կանուխ։ Հարկավոր է, Բայազեդ ուղևորվելուց առաջ, այցելել տեղական եկեղեցին։ Գյուղացիները սպասում են մեզանից նոր խոսք լսելու։
Փողոցներով անցնելը դժվար է, վասնզի սառույցը ցեխից գոյացրել է դերբուկներ, որոնց վրա կարող ենք ջարդել մեր ոտքն ու գլուխը։ Գնում ենք կտուրներով—այսպես է ընդունված այս տարօրինակ երկրում։ Ոչ մի տուն մյուսից բարձր չէ։ Կտուրները կցված են իրարու միաչափ քառակուսիներով, այնպես որ գյուղը բարձրից նմանվում է շախմատյան տախտակի։ Ներսի կողմից տներն ունին իրարու հետ գաղտնի հաղորդակցություն առանձին անցքերի միջոցով։ Կարելի է գյուղի մի ծայրից մտնել առաջին պատահած տունը և դուրս գալ մյուս ծայրում, առանց փողոցները տեսնելու։
— Ինչո՞ւ համար է այդ հաղորդակցությունը,— հարցրինք մենք երեկ։
— Վտանգի ատեն զիրար զգուշացնելու համար, — պատասխանեցին գյուղացիները։
Խե՜ղճ ժողովուրդ։
Եկեղեցին լիքն է, բայց ոչ մի կին։ Հալածական կենդանիների պես նրանք խմբվել են եկեղեցուց դուրս, բավական հեռու, և, ձեռքերը ծոցներին դրած, նայում են մեզ թշվառի նախանձոտ հայացքով։ Ողորմելի՜ արարածներ։ Կարծես, քիչ է ձեր հալածանքը, որ հալածվում եք և ձեր բռնակալ ամուսիններից։
Սրբազաններից չեմ հիշում որը՝ համառոտ մաղթանք է կատարում և չեմ հիշում որբ քանի մի մխիթարական խոսքեր է արտասանում և թշվառներին գրեթե որոշ հույս ներշնչում նրանց մերձավոր ապագայի մասին։ Ապագա, զգում եմ այդ պատասխանատու խոսքերի ծանրությունը և ընկճվում եմ նրա տակ։ Ունե՞նք արդյոք իրավունք պարզելու այն, ինչ- որ մեզ համար իսկ մութն է և շատ մութն․․․
Ներկա եղողներից շատերը նայում են իրարու տարակուսանքով և գլուխները թերահավատորեն շարժում։ Պարզ է
