Հիշենք, որ «կրթություն» եզրույթով կան մի շարք նույնանուն հասկացություններ, որոնց բովանդակությունն արտացոլում է՝
- որպես սոցիալական երևույթ՝ կրթությունը մարդկության էվոլյուցիոն զարգացման ողջ առաջընթացի անբաժանելի, անփոփոխ ուղեկիցն է և էական հատկանիշը,
- կրթությունը՝ սոցիալական արժեք է, յուրաքանչյուր անհատի և ընդհանուր սոցիումի համար,
- մի կողմից կրթությունը՝ որպես հասարակության և պետության կարևորագույն ինստիտուտի՝ իր քաղաքացիների նկատմամբ իրականացվող հատուկ գործառույթ է հասարակության ամեն մի անհատի և պետության քաղաքացու սոցիալապես կարևոր որակների ձևավորման և զարգացման գործում, մյուս կողմից և միևնույն ժամանակ՝ որպես քաղաքացիների կրթության, գիտելիքի տրամադրման և գիտակցական ինքնազարգացման գործառույթ,
- կրթությունը՝ որպես հասարակության անդամների սոցիալականացման գործընթաց և
արդյունք է, այսինքն՝ մարդկանց ներգրավումը բարդ և իմաստավորված սոցիալական կապերի մեջ, առանց որոնց մարդը չի կարող դիտարկվել որպես հասարակության անդամ, «մարդը հասարակական էակ է» (Արիստոտել),
- կրթությունը՝ որպես բարդ հիերարխիկ համակարգ իր մեջ ներառում է բովանդակությամբ և տրամաբանորեն հաջորդաբար միմյանց հետ փոխշաղկապված կրթության տարբեր մակարդակներ։ Հանրակրթական հիմնական ծրագրերը ներառում են՝
- 1) նախադպրոցական կրթությունը,
- 2) տարրական ընդհանուր կրթությունը,
- 3) հիմնական ընդհանուր կրթությունը (միջին դպրոց),
- 4) միջնակարգ (լրիվ) ընդհանուր կրթությունը (ավագ դպրոց),
- 5) հատուկ ընդհանուր կրթությունը։
- Մասնագիտական հիմնական կրթական ծրագրերն են՝
- 1) նախնական մասնագիտական (արհեստագործական) կրթություն,
- 2) միջին մասնագիտականը,
- 3) բարձրագույն մասնագիտականը,
- 4) հետբուհական մասնագիտականը։
- Կրթությունը որպես հասարակության կենսագործունեության ոչ նյութական ոլորտի հատված (ավելի ճիշտ՝ ոչ արտադրական, այդ բառի նեղ իմաստով), որն օրգանապես փոխկապակցված է իրեն «հարակից» այլ հատվածների՝ գիտության, մշակույթի, արվեստի, առողջապահության հետ և այլն,
- կրթությունը որպես հատուկ տեսակի մտածողական /ինտելեկտուալ/, ֆիզիկական, հոգևոր, կառավարչական, մանկավարժական գործունեություն, որի հիմնական բովանդակությունը մանկավարժների և կրթության այլ սուբյեկտների միջև փոխազդեցությունն է,
- ընդհանուր վերցրած կրթությունը՝ որպես գիտելիքների յուրացման գործընթաց է,
- կրթությունը` որպես կրթական գործունեության արդյունք (կրթվածությունն է,
քաղաքակրթվածությունը, դաստիարակվածությունը)։
Այս թվարկումը հեշտությամբ կարելի է շարունակել, սակայն այսքանն էլ բավարար չափով տալիս է այդ բարդ և մեզանից յուրաքանչյուրի համար նույնքան կարևոր սոցիալական բացառիկության /ֆենոմենի/ ամբողջական պատկերը, որն անվանում են կրթություն։ Գիտական գրականության մեջ բերված հասկացություններից յուրաքանչյուրը դարձել է բազմաթիվ հետազոտողների, գիտամանկավարժական դպրոցների ուշադրության և իմաստավորման առարկա։ Տվյալ դեպքում առարկայական հետաքրքրությունը ոչ այնքան կրթության էության և բովանդակության բազմաթիվ մեկնաբանությունների վերլուծությունն է, նախ և առաջ մանկավարժության իմաստով, այլ թե ինչպես և ինչում է հատկապես կրթությունը հանդես գալիս որպես սոցիալ-իրավական միջավայրի տարր։ Մեր կողմից «Կրթություն» հասկացությունը այս տեսանկյունից դիտարկվում է իր երկու իմաստային առումներով՝ միաժամանակ արտացոլելով կրթության՝ և՛ որպես սոցիալ-բնական յուրահատուկ բացառիկությունը, և՛ ներկայիս դասընթացի առարկան։
Առաջին հերթին, կրթությունը մեր կողմից դիտարկվում է որպես յուրահատուկ սոցիալական
