Էջ:Vahan Terian, Collection works, vol. 1.djvu/307

Այս էջը հաստատված է

Հատորները, այլ դրանք ազատել են «մի քանի ոչ էական, բայց անախորժ ու անհարազատ կտորներից:

Նկատի ունենալով այս ամենը և ցանկանալով ցույց տալ Տերյանի ըմբռնումների, ճաշակի զարգացման ընթացքը, ինչպես և արվեստագետի հասունացման պրոցեսը ծանոթագրություններում ցույց կտանք.

1) Այն բանաստեղծությունները, որ, տպագրված լինելով պարբերականներում, չեն մուծվել «Մթնշաղի անուրջներ» ժողովածուն:

2) Այն բանաստեղծությունները, որ տպագրվել են զանազան պարբերականներում և ապա մուծվել «Մթնշաղի անուրջներ»: Մեր պրպտումները ցույց տվին, որ «Մթնշաղի անուրջներ»-ի 72 բանաստեղծությունից մինչև ժողովածու մուծվելը պարբերականներում հրատարակվել են ոչ թե 7-ը (ինչպես ասել է Մակինցյանը), այլ 22-ը: Այս հանգամանքը նոր ու հարուստ փաստեր է տալիս Տերյանի՝ մինչ «Մթնշաղի անուրջներ»֊ի շրջանի ստեղծագործության և «Մթնշաղի անուրջներ»-ի (մասնավորաբար գրողի անցած ուղու) ուսումնասիրության համար:

3) Այն բանաստեղծությունները, որ հանվել են «Մթնշաղի անուրջներ» շարքից, ուրեմն, չեն մուծվել «Բшնшuտեղծnւթյnւններ»-ի 1-ին հատորը:

4) Այն բանաստեղծությունները, որ «այլ և այլ պատճառներով» չէին մտել «Մթնշաղի անուրջներ» ժողովածուն, իսկ 1912 թ. հրատարակության ժամանակ մուծվել են այդ շարքը: Ամենայն հավանականությամբ դրանք գրված են եղել մինչև «Մթնշաղի անուրջներ» ժողովածուի հրատարակությունը, որովհետև «Բանաստեղծություններ»-ի 1-ին հատորում Տերյանն ասում է, որ այդ նոր էջերը «այլ և այլ պատճառներով չէին մտել նախկին հրատարակության մեջ»։

5) Տարբեր հրատարակությունների ժամանակ կատարված փոփոխությունները, ինչպես և այն մի քանի «աննշան» համարված ու որպես թե բանաստեղծությունները «էական փոփոխության» չենթարկվող ուղղումները: Ընթերցողը կտեսնի, թե դրանք, կատարված մեծ արվեստագետի ձեռքով, որքան են փոխել Տերյանի բանաստեղծությունները դեպի կատարյալը:

«Մթնշաղի անուրջներ» շարքը առաջին հրատարակության ժամանակ կազմված է եղել 72 բանաստեղծությունից: «Բանաստեզծություններ»-ի 1-ին հատորում Տերյանը այդ շարքից հանել է 6-ը («Շարքերից դուրս բանաստեղծություններ» բաժնի № 5—10 բանաստեղծությունները) և ավելացրել 11-ը (այս շարքի № 65—75 բանաստեղծությունները): Այսպիսով «Մթնշաղի անուրջներ»-ը կազմված է 77 բանաստեղծությունից: Այդ վիճակով էլ (պահելով նաև հեղինակի կամքով ստեղծված դասավորությունը) ներկայացնում ենք շարքը:

Երբ չի նշվում բանաստեղծության առաջին հրատարակության տեղը, ուրեմն առաջին անգամ տպագրվել է «Մթնշաղի անուրջներ»-ում:


1 Տխրություն (էջ 25)
2 Մի համբույր անցավ, ծաղիկ ու կանաչ մեղմիվ շոյելով.
6 Կարծես թե սիրո անուշ խոսք ասաց նիրհող դաշտերին.—
7 Եվ ծաղկունանց մեջ այդ Անուրջ-կույսի շշուկը մընաց,